دجال يا دجال ها
دجال از نظر لغوي صيغه ي مبالغه از ماده ي (دجل) به معناي دروغ گويي و حيلت بازي و مکرورزي است؛ بر اين پايه دجّال يعني فردي که سجيّه و منشش نيرنگ بازي و دغل کاري و گمراه ساختن مردمان است. توجه به نکته ي فوق، اين احتمال را در ذهن بر مي انگيزد که شايد مقصود از دجّال، دجّال شخصي نبوده، بلکه همه ي سران نيرنگ باز و فريب کار سيه دل و زشت کار جبهه ي باطل مراد احاديث باشد، به ويژه که در برخي روايات از دجال هاي متعدد، سخن به ميان آمده است. [1] .
اما اين احتمال نادرست است. زيرا اولاً: قرائن بسياري در احاديث وجود دارد که همگي از دجّالي معين خبر مي دهند مانند اوصاف خاص و متعددي که براي اين فرد ذکر مي کنند. ثانيا: در روايات باب از (الدجال الاکبر) [2] .
ياد شده و صفات کذايي (مانند يک چشم بودن و چشمي بزرگ در وسط پيشاني داشتن و بي مو بودن و...) به وي نسبت داده شده است و در بحارالانوار، علامه مجلسي (قدس سره) پس از نقل اين حديث مي فرمايد: توصيف اين دجّال به (اکبر) بر اين نکته دلالت دارد که جدا از اين دجّال معروف، افراد نيرنگ باز و شيّاد ديگري نيز وجود خواهند داشت که ادعاهاي باطلي را مطرح خواهند ساخت. [3] .
پاورقي
[1] مانند آنچه سفاريني حنبلي در مورد سي دجّال نقل کرده است. ر.ک. لوائح الانوار البهية / عکس متن افست شده در الامام المهدي عند اهل السنة / ص 446.
[2] بحار الانوار / ج / 57 ص 225.
[3] پيشين / ص 227.