احاديث حکايت حال دجّال در کتب اهل سنت حجم عظيمي را تشکيل مي دهد در حالي که در منابع شيعي با روايات اندکي در اين خصوص روبروييم و در مقايسه بايد گفت روايات باب دجّال در منابع عامّه ده ها برابر همان احاديث در جوامع روايي خاصه است. بر اساس حجم قابل توجه روايات اهل سنت، مي بينيم که کتاب هاي مستقلّ فراواني از سوي ايشان در خصوص دجّال نگاشته شده است مانند:

نبأ الدجّال، تأليف: شمس الدين محمد ذهبي.

المسيح الدجّال، تأليف: سعيد ايّوب.

المسيح الدجّال حقيقة لا خيال، تأليف: شيخ عبداللطيف عاشور.

المسيح الدجّال بيننا، تأليف: شيخ الرشيد ابراهيم ناصر.

براي آگاهي بيشتر از حجم روايات دجال در کتب اصلي روايي اهل سنت، کافي است نگاهي گذرا داشته باشيم به صحيح مسلم؛ ابو الحسين مسلم بن حجاج قشيري در صحيح خود از حدود 28طريق!! روايات مربوط به دجّال و چهره و اوصافش، نحوه ي قيام، منش و رفتار، عقايد و جنايات و مفاسد و پيروان و اتباع و چگونگي کشته شدن و محل به درک واصل شدنش، را ذکر مي کند که در اينجا به نقل پنج طريق از آن ها اکتفا مي کنيم:

از ابوبکر بن ابي شيبه از ابي اسامه از محمد بن بشر از عبيداللّه از نافع از عبداللَّه بن عمر.

از زهير بن حرب از عفان از عبدالوارث از شعيب بن حبحاب از انس از رسول خداصلي الله عليه و آله.

از محمد بن عباد از حاتم بن اسماعيل از موسي بن عقبة از نافع از رسول خداصلي الله عليه و آله.

از ابي الربيع از ابي کامل از حماد بن يزيد از ايوب از نافع از رسول خداصلي الله عليه و آله.

از محمد بن مثني و محمد بن بشر از محمد بن جعفر از شعبه از قتاده از انس بن مالک از رسول خداصلي الله عليه و آله. [1] .

سخني قابل توجه از تفتازاني: سعد الدين تفتازاني (متوفاي 793ق) در کتاب کلامي معروف (شرح المقاصد) - که از معتبرترين کتب کلامي اهل سنت است - در بخش ملحقات باب امامت و تحت عنوان (خاتمه) چنين عنوان مي کند که: خروج مهدي [عليه السّلام] و نزول عيسي بن مريم [عليهما السّلام] از طريق اخبار آحاد صحيح به ما رسيده، ولي اخبار خروج دجّال قريب به متواتر معنوي است!! [2] .

اين سخن از سعد تفتازاني که يکي از بزرگترين متکلمان اهل سنت است، بيانگر ميزان توجه و اعتقاد - حداقل بخشي از برادران - اهل سنت به قضيه ي دجّال در برابر مسئله ي مهدويت است. (سخن وي به ويژه از اين جهت حائز اهميت است که بر اساس برخي از مباني کلامي، مسائل اصول دين و اعتقادات به وسيله ي خبر واحد -هر چند صحيح- قابل اثبات نيست، بر خلاف اخبار متواتر که مي توانند مستند عقايد کلامي واقع شوند).

امّا در مورد انباء الدجّال در کتب شيعه، مناسب است که ابتدا مروري داشته باشيم بر کتب قدماي اصحاب و در مرحله ي دوم نگاهي داشته باشيم به کتب علما و مهدي پژوهان معاصر.