يکي از علايم بحث انگيز ظهور، قضيه ي دجّال است که پرسش هاي زيادي را ايجاد مي کند؛ بنا بر اين لازم است در اين قسمت نکاتي را در باره ي آن بيان کنيم. ليکن پيش از آن شايسته است در باب توصيف دجّال دو حديث نقل کنيم تا با اوصاف او از زبان روايات بيشتر آشنا شويم. با اين هدف، ترجمه يک روايت نبوي و يک حديث علوي را از حديقه الشيعه تأليفِ مولي احمدبن محمد معروف به مقدس اردبيلي (متوفاي 993ق) نقل مي کنيم:

حديث نبوي: (عبداللَّه بن عمر از رسول خدا روايت مي کند که [1] .

... حق تعالي هيچ پيغمبري را به دنيا نفرستاد الاّ آن که انذار نمود قومش را از دجّال وليکن او را در اين امت ظاهر گردانيد و او - لعنه اللَّه - بيرون خواهد آمد بر خري سوار که عرض ميان هر دو گوش آن خر، يک ميل باشد و بهشت و دوزخي و کوهي از نان و نهري پر از آب، همراه او سِير خواهد نمود واکثر تابعان او يهود و زنان و اعراب باشند و در جميع آفاق خواهد گشت به غير از مکّه و مدينه که قدمش به حرمين نخواهد رسيد (أنا ربّکم الأعلي) خواهد گفت، هرگاه امرِ او بر کسي مشتبه شود بايد بداند که خدا أعور نيست و بر خر سوار نمي شود). [2] .

حديث علوي [3] : روزي اميرالمؤمنين خطبه مي خواند، بعد از فارغ شدن از خطبه فرمود: (سلوني ايها الناس قبل أن تفقدوني).

صعصعة بن صوحان قد راست کرده، پرسيد که يا أمير المؤمنين کي دجّال بيرون آيد؟ آن حضرت فرمود:

اين علمي است که از اسرار مخفيه است و شايد رخصت اظهار آن نباشد و امّا آن را نشانه ها و علامت هاست که همه به هم متصل است، فوت کردن و سهل دانستن نماز و برطرف شدن امانت و رواج يافتن و حلال دانستن دروغ و افترا و رشوه خوردن و...)

سپس أصبغ بن نباته برخاست و گفت: يا أميرالمؤمنين! دجّال کيست؟ فرمود:

(دجّال کسي است که تصديق کننده ي او شقي است و تکذيب کننده ي او سعيد. از اصفهان [4] .

بيرون آيد، چشم راست ندارد و چشم چپش در پيشاني است مانند ستاره ي سرخ، لفظ کافر در زير آن نقش، بر خري سرخ رنگ سوار، طيّ ارض به سرعت نمايد، به هر چشمه که قدمش برسد آن چشمه بر زمين فرو رود و اکثر تابعان او از اولاد زنا باشند و اصحاب طيلسان و يهوديان. و آن ملعون با آن که طعام خورد و در بازارها گردد به آواز بلندي که همه جا رسد (أنا ربکم الأعلي) گويد. بقية الله در حوالي شام بر عقبه اي که آن را (فيق) خوانند در ساعت سيّم در روز جمعه او را به قتل آورد...) [5] .

حال به ذکر نکات مورد نظر مي پردازيم: