پيش از اين رواياتي را نقل کرديم که نشانه هاي ظهور را بيان مي داشتند و از جمله اين نشانه ها به اختلاف بني العباس بر سر مسئله حکومت تصريح شده بود، پرسشي که به ذهن خطور مي کند اين است که مگر بني العباس منقرض نشده اند؟ اگر جواب مثبت است، پس مقصود چيست؟ در مقام پاسخ گويي به اين سؤال، يکي از دو جواب ذيل را مي توان مطرح ساخت:

پاسخ نخست: آنچه منقرض شد دستگاه خلافت عباسي بود و نه نسل بني العباس و با عنايت به اين نکته، جاي هيچ گونه استبعادي وجود ندارد که از تبار عباسيان، طايفه اي پديدار شوند و در زمان ظهور بر سر دستيابي به قدرت با يکديگر به نزاع بپردازند؛ نسل آنان نيز به موازات نسل بني اميه و سفيانيان - که سفياني نيز بر پايه ي روايات از همين خاندان است - و نيز نسل هاشم - ذراري زهراي بتول عليها السّلام - امتداد خواهد يافت. ابن ابي زينب نعماني 1حديثي را روايت مي کند که طي آن حسن بن جهم از ثامن الائمه (عليه الآف التحية و الثناء) مي پرسد:

(خدايتان توفيق دهاد! مردمان گويند: سفياني پس از سقوط عباسيان بر خواهد خاست. امام عليه السّلام مي فرمايند: دروغ مي گويند؛ او زماني بپاخيزد که آنان هنوز بر مرکب قدرت سوارند). [1] .

پاسخ دوّم: طرح سؤال فوق از يک پيش داوري نادرست ناشي شده است و آن اين که نشانه هاي ظهور همگي مقارن با ظهور يا کمي پيش از آن و متصل بدان رخ خواهند داد، در حالي که اين چنين نيست. زيرا پاره اي از علايم ظهور، منفصل اند. روز موعود - روزي که وعده ي حاکميت صالحان و مستضعفان تاريخ به موحدان و عدالت خواهان داده شده است - بشارتي بوده که تمامي اديان و کتب آسماني آن را پيش بيني کرده و از آن خبر داده اند و خداوند سبحان، نشانه هاي نزديک شدن تدريجي آن روز را در امتداد خط سير تاريخ منتشر ساخته است تا فروغ اميدي باشد در دل منتظران؛ و در اين ميان يکي از نشانه هاي منفصل، بروز تفرقه و اختلاف بين يکي از سلسله هاي استکباري به نام عباسيان و زوال دولت ايشان بوده است چنانکه هنگام سيطره ي ترکان سلجوقي و آل بويه، اختلافات و ضعف آنان بالا گرفت تا آن که سرانجام آخرين خليفه ي عباسي (المستعصم باللَّه) به سال 656هجري قمري به دست هولاکو خان مغول از اريکه خلافت غصبي به زير کشيده شد. [2] .

و به همين صورت، وقوع جنگ هاي صليبي ميان مسلمانان و مسيحيان اروپا به عنوان يکي ديگر از نشانه هاي ظهور در اخبار وارد شده است [3] .

همان گونه که زوال دولت بني اميه نيز در مأثورات و اخبار اين باب پيش بيني شده است [4] .

و علايم ديگري که به تدريج و هر از چندگاه رخ مي دهند و تسلسل تاريخي نشانه هاي ظهور را باعث مي شوند. [5] .

لازم به ذکر است که اين پاسخ هنگامي قابل پذيرش است که مستندات پاسخ اوّل به لحاظ سندي و يا جهت صدور، غير قابل قبول شناخته شود ولي چنانچه آن روايات، صحيح و غير متعارض با مدارک ديگر باشند، آنگاه پاسخ دوّم از درجه اعتبار ساقط خواهد شد.