انتظار فرج آرزو، اميد و دل بستن به آينده دوگونه است:

1. انتظاري که سازنده، نگهدارنده، تعهد آور، نيرو آفرين و تحرک بخش است، به گونه اي که مي تواند نوعي عبادت و حق پرستي شمرده شود.

2. انتظاري که گناه، ويران گر، اسارت بخش و فلج کننده است.

اين دو نوع انتظار، معلول دو نوع برداشت از ظهور عظيم مهدي موعود است و اين دو نوع برداشت به نوبه خود از دو نوع بينش درباره تحوّلات و انقلاب هاي تاريخي ناشي مي شود. از اين رو، لازم است اندکي درباره دگرگوني ها و تحوّلات تاريخي به بحث و بررسي بنشينيم: