در کتاب اصول کافي جلد يک حديثي است از امام صادق (عليه السّلام) که فرمودند:

اگر از مردم زمين تنها دو کس باشند يکي از آن دو امام و حجّت است. و آخرين کسي که بميرد امام و حجّت است. تا کسي بر خداي عزّ وجلّ احتجاج نکند که او را بدون حجّت واگذاشته است. لطفا بفرمائيد آيا بعد از ظهور و شهادت آقا امام زمان (عليه السّلام) ديگر کسي به روي زمين باقي نخواهد ماند و اصولا وضع بشر و زندگيش و همچنين اوضاع کره زمين در آن وقت چگونه خواهد بود؟ آيا اختلاف از بين رفته و وحدت کلمه به معناي کلّي در زندگي ساکنين کره زمين حاکم خواهد شد؟ پاسخ ما:

اين روايت درست است و در جلد يک اصول کافي صفحه 179 اين روايت به اين مضمون نقل شده که امام صادق (عليه السّلام) فرمود:

لو بقي اثنان لکان احدهما الحجّة علي صاحبه يعني اگر در روي زمين دو نفر باقي بمانند يکي از آنها بر ديگري حجّت و امام است.

و در روايت ديگر فرمود:

لو لم يکن في الارض الا اثنان لکان احدهما الحجّة ولو ذهب احدهما بقي الحجّة. [1] .

يعني اگر در روي زمين جز دو نفر باقي نباشند يکي از آنها حجّت و امام است و اگر بنا باشد يکي از آن دو نفر از بين بروند حجّت و امام است که باقي مي ماند.

و بالاخره اوّل کسي که پا روي کره زمين گذاشت حجّت خدا بود که حضرت آدم باشد. و آخرين کسي که پا از روي کره زمين بردارد بايد حجّت خدا باشد. لِئَلاّ يَکُونَ لِلنّاسِ عَلَي اللّهِ حُجَّةٌ [2] .

طبيعي است اگر يک نفر روي کره زمين باقي بماند و امام و حجّتي نداشته باشد و راه انحراف را بپيمايد خدا نمي تواند از او مؤاخذه کند و بعد هم خدا به او ظلم کرده است زيرا او را راهنمائي نکرده. بنابراين اين روايت درست است عقلي هم هست و اين لطف پروردگار است.

ايشان در سؤالشان فکر کرده اند که حضرت وليّ عصر (عليه السّلام) وقتي از دنيا رفتند ديگر امامي بعد از ايشان نيست. ولي بايد بدانيم که پس از شهادت حضرت صاحب الزّمان (عليه السّلام) رجعت شروع مي شود و يک يک از ائمّه گذشته (عليهم السّلام) چهارده معصوم يا دوازده امام روي نوبت تشريف مي آورند. و زياد هم عمر مي کنند و تا آخرين ساعتي که روي کره زمين انساني هست طبعا حجّتي از حجج الهي با آنها خواهد بود. و اينکه ايشان فکر کرده اند که بعد از ظهور اختلاف از بين مي رود و وحدت کلمه به طور کلّي بوجود مي آيد چون بعضي اين حرف را زده اند که ديگر نيازي به امام نيست، اين طور نيست امام (عليه السّلام) مجري احکام الهي است حاکم است. بشر چه بعد ظهور چه قبل از ظهور، چه در عالم ذر چه برزخ داراي اختيار است و داراي يک نوع جهل هم هست و اينها ايجاد اختلاف مي کند. اگر يک حاکم مطلق و دادگستر واحدي بر سر آنها حکومت نکند طبعا ظلم و ستم دوباره بوجود مي آيد الان هم که اين همه ظلم و ستم و چپاول که هست به خاطر اين است که يک امام واحد و حکومت واحدي در جهان حکومت نمي کند، اگر مردم همه آماده شوند براي حکومت واحد جهاني، طبعا حکومت واحد جهاني بوجود مي آيد و مردم زير سايه او با عدالت زندگي مي کنند و يک عدّه از افراد که مي خواهند ظلم کنند از ناحيه حاکم و امام و کسي که از طرف خدا بر مردم حکومت مي کند جلوگيري مي شود. وضع زمين پس از ظهور به حال طبيعي خودش هست و امام زمان (عليه السّلام) فقط عدالت را برقرار کرده و اوضاع کره زمين همين طور است که هست. و طبيعي است که وقتي عدالت برقرار شود و معادن زمين ظاهر گردد وضع مردم و کره زمين فرق مي کند.

بنابراين با توجّه به سؤال فوق، يک فرض اين است که پس از امام زمان (عليه السّلام) ديگر کسي روي کره زمين نباشد. بعد گفته اند يا اينکه وضع زمين پس از ظهور چه خواهد شد؟ وضع زمين به همين حالت طبيعي خودش هست و امام زمان عدالت و حکومت الهي را برقرار کرده و به اوضاع کره زمين البتّه تغييراتي داده مي شود ولي از نظر ساختمان زمين فرقي نمي کند و همين طور است که هست و بعد گفته اند يا اينکه اختلاف از بين رفته و وحدت کلمه به معناي کلّي در زندگي ساکنين کره زمين حاکم خواهد شد، توجّه به وجه سوّم پيدا نکردند.

يعني يا وحدت کلمه باشد و زندگي مردم کره زمين تحت يک قوانين واحد برقرار شود و طرف ديگر اينکه از بين بروند، نه يک وجه سوّم هم دارد. همان طوري که در روايات هم آمده و از ضروريات مذهب ما است و آن اعتقاد به رجعت است و اين موضوع در روايات و آيات هم هست که بايد اعتقاد داشته باشيم و حتّي در زيارت حضرت وليّ عصر (عليه السّلام) مي گوئيم:

و انّ رجعتکم حقّ لاريب فيها و رجعت اين است که پس از شهادت حضرت وليّ عصر (ارواحنا فداه) حضرت سيّدالشّهداء (عليه السّلام) تشريف مي آورند. بعد حضرات ائمّه مي آيند، اينها سالها، نه صد سال و دويست سال بلکه خيلي بيشتر در دنيا هستند و زندگي مي کنند و حکومت مي کنند و تا آخر وجود حيات روي کره زمين تشريف دارند حالا نوبتها چگونه است بماند ولي اجمالا اين اندازه مسلّم است که زمين هيچ وقت از وجود اين ائمّه (عليهم السّلام) خالي نخواهد بود.