«دين» در معاني متعدد گفته مي شود مانند «جزاء»، «پاداش» و «طاعت»، چنانکه بر مجموع تعاليم اعتقادي و اخلاقي و عملي که از سوي خدا به وسيله پيغمبر به مردم ابلاغ مي شود، «دين» مي گويند بلکه گاه بر مطلق اينگونه تعاليم اگر چه از جانب خدا نباشد دين اطلاق مي شود.

در قرآن مجيد «دين» در اين معاني آمده است، مثلاً به معني «پاداش» و «جزاء» در سوره فاتحه الکتاب مي فرمايد: (مالک يوم الدين)، [1] مالک روز جزاء و در آيه پنجم سوره البينه در معني طاعت مي فرمايد: (وما اُمروا الا ليعبدوا الله مخلصين له الدين) [2] «امر نشده اند مگر اينکه خدا را عبادت کنند در حالي که طاعت را براي او خالص کنند».

و همچنين آيه (ومن أحسن ديناً ممن أسلم وجهه لله وهو محسن) [3] «طاعت چه کسي بهتر است از کسي که روي خود را براي خدا تسليم کند و او نيکوکار باشد» که بعضي از مفسرين فرموده اند: مقصود از دين، طاعت است.

و در معناي مجموع تعاليم اعتقادي و اخلاقي و عملي در مثل اين آيات آورده شده است (ان الدين عند الله الاسلام) [4] «همانا دين در نزد خدا اسلام است». (ومن يبتغ غير الاسلام ديناً فلن يقبل منه) [5] «هر کس که غير از اسلام ديني را انتخاب کند از او پذيرفته نخواهد شد».

بنا بر اينکه از «اسلام» در اين دو آيه همان معني علمي و اصطلاحي که اسم است براي ديني که بر حضرت خاتم الانبياء نازل شده است قصد شده باشد، چنانکه ظاهر آيه هم همين است.

و مثل آيه (هو الذي أرسل رسوله بالهدي و دين الحق ليظهره علي الدين) [6] «او کسي است که پيامبرش را با هدايت و دين حق فرستاد تا بر تمام اديان غالب گرداند».

و در هر دو معني اخير (يعني آنچه از جانب خدا نازل شده و مطلق برنامه هاي اعتقادي و عملي اگر چه از جانب خدا نباشد) در اين آيه آمده است (لکم دينکم ولي دين) [7] «دين شما از آن شما و دين من از آن من». که خطاب رسول خدا (ص) به کفار است.

و از آياتي که در آن از «دين»، کل آنچه بر پيامبر نازل مي شود قصد شده است، اين آيه از سوره شوري است.

(شرح لکم من الدين ما وصّي به نوحا والذي أوحينا اليک وما وصّينا به ابراهيم وموسي وعيسي أن أقيموا الدين ولا تتفرقوا فيه) [8] «خدا شرع و آئيني که براي شما مسلمين قرار داد حقايق و احکامي است که نوح را هم به آن سفارش کرد و بر تو نيز همان را وحي کرديم و به ابراهيم و موسي و عيسي هم آن را سفارش نموديم که دين خدا را بر پا داريد و هرگز تفرقه و اختلاف در دين نکنيد».