آيا مهدي يک عنوان و لقب خاص است که بر شخص خاص با اوصاف و خصايص خاص اطلاق شده است يا مفهوم و لقب عام است که بر هر کس که خدا او را هدايت کرده باشد اطلاق مي شود و به عبارت ديگر مهدي و اعتقاد به مهدويت شخصي و يا نوعي است؟

مفهوم لفظ مهدي مفهومي عام است که در عرف و لغت به کار بردن آن به هرفرد که خدا او را هدايت کرده باشد جايز است. با اين مفهوم همه انبيا و اوصيا مهدي هستند و به کار بردن آن در حقّ شخص پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم) و اميرالمؤمنين و امام حسن و امام حسين و ساير ائمه (عليهم السلام) جايز است زيرا همه مهدي و هدايت شده بودند. بلکه به کار بردن اين واژه درباره افراد ديگري که در مکتب آن بزرگواران تربيت شده و هدايت يافته اند جايز است. به عنوان مثال اصحاب امام حسين (عليه السلام) همه هدايت شده بودند. همچنين به کار بردنش نسبت به شيعيان خاص و بلکه همه شيعيان و هرکس که به حق هدايت شده باشد و در حال هدايت باشد جايز است. ولي همه مي دانند که مقصود از مهدي که بر لسان مبارک حضرت رسول (صلي الله عليه وآله وسلم) جاري شده ـ مانند: «المهدي من ولدي[مهدي از فرزندان من است».] [1] يا «المهدي من عترتي من ولد فاطمه[مهدي از اهل بيت من و از فرزندان فاطمه است».] [2] يا «المهدي من ولدک[مهدي از فرزندان تو است».] [3] ـ اين يک عنوان خاص و لقب مختص شخص معيّن و فوق العاده عزيزي است که پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم) به ظهور او بشارت داده است و اهل بيتش (عليهم السلام) و همه مسلمانان را فراخوانده است که در رديف منتظران ظهور آن حضرت باشند.

مهدي به معناي هدايت شده به حسب معاني متعدد هدايت از قبيل ارائه طريق و ايصال الي المطلوب و موارد ديگر در غير انسان نيز به کار مي رود و آيه

(رَبُّنَا الَّذي اَعطي کُلَّ شَيء خَلْقَهُ ثُمَّ هَدي) [4] .

[«گفت: پروردگار ما همان کسي است که به هر موجودي، آن چه را لازمه آفرينش او بوده داده سپس هدايت کرده است!».]

به اين معني دلالت دارد.

با اين همه به نظر مي رسد از بررسي مواردي که اين کلمه در آن ها به کار رفته است، اين نتيجه به دست مي آيد که هدايت، اغلب در افرادي که هدايت خدا در آن ها مؤثر بوده است به کار مي رود.

بر اين اساس بايد گفت:

«المهدي من هداه الله و قبل هدايته و اهتدي بها بعناية منه و توفيقه».

يعني کسي که هدايت خدا شامل حال او شده، مهدي است. به عبارت ديگر هدايت به معناي ارائه طريق، متوجه او شده است و به واسطه عنايت و توفيق الهي در او نتيجه بخش واقع شده است که عالي ترين مصاديق آن انبيا و ائمه (عليهم السلام) هستند.

بر حسب اخبار معتبر، «مهدي» لقب همان موعود آخرالزمان است که حتي نسب و اوصاف او در احاديث معتبر مورد اشاره قرار گرفته است که آن جز بر امام دوازدهم فرزند حضرت امام حسن عسکري (عليه السلام) بر احدي قابل تطبيق نيست و لقب مهدي به اين معني که مورد هدايت خدا و احياء کننده اسلام و پر کننده جهان از عدل و داد و داراي صفات ممتاز، است ـ اولين بار در مورد آن حضرت به کار رفت و اين کار در عصر خود پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم) به توسط شخص آن حضرت انجام گرفت و مهدي به عنوان منجي و رهايي بخش ـ و الفاظ مترادف ديگر از اين قبيل از جانب خدا تنها ـ لقب اوست.

و مهدويت به مفهوم نوعيّه از هيچ يک از روايات نقل شده از پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم) و ائمه (عليهم السلام) قابل استفاده نيست.