بر حسب آن چه که مشهور است در دوره غيبتِ حضرت مهدي (عليه السلام) که بسيار طول خواهد کشيد امتحانات سخت پيش مي آيد بگونه اي که شخص با ايمان صبح مي کند ولي در حالي که کافر شده است به شب وارد مي شود آيا اين گونه امتحان ها در زمان هاي نزديک به ظهور است يا در تمام طول مدت غيبت چنين امتحان هايي جريان دارد؟

بر طبق اصول اسلامي، دنيا محل امتحان و آزمايش است و مردم در هر واقعه اي که برايشان پيش مي آيد در حال امتحان هستند. در حال جواني، يا پيري، در توان گري، در نيازمندي، در تندرستي، در بيماري، در قدرت، در رياست، چه در زمان حضور امام (عليه السلام) يا در دوره غيبت آن حضرت باشند فرق نمي کند، هميشه در حال امتحان اند.

قرآن کريم در اين باره مي فرمايد:

(اَحَسِبَ النّاسُ اَن يُترَکُوا اَنْ يَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لاَ يُفْتَنُون). [1] .

[«آيا مردم گمان کردند همين که بگويند ـ ايمان آورده ايم ـ به حال خود رها مي شوند و آزمايش نخواهند شد؟!».]

چنانکه مي دانيم در زمان خود پيغمبر (صلي الله عليه وآله وسلم) در عين حال که همه برنامه ها و رويدادها امتحان بود گاهي امتحان هاي شديدي پيش آمد که جز عده اي اندک از عهده آن سالم بيرون نمي آمدند. مثلا در جنگ ها غير از افرادي چون علي بن ابي طالب (عليه السلام) و ابو دجانه و... در جهاد و دفاع از اسلام و پيغمبر نمي توانستند زياد مقاومت کنند چون در آزمايش هاي سخت تعداد معدودي توان پايداري دارند چه بسا افرادي که از ترس فرار مي کردند نقل شده است که در يکي از جنگ ها عثمان از صحنه جنگ گريخت و بعد از سه روز برگشت، يا پس از رحلت پيغمبر (صلي الله عليه وآله وسلم) آن امتحان سخت پيش آمد که سه يا هفت نفر بيشتر نتوانستند از عهده آن سالم بيرون بيايند و در خطي که پيغمبر (صلي الله عليه وآله وسلم) معين کرده بودند ثابت قدم بمانند بعدها هم اين قبيل امتحانات ادامه يافت و هم چنان ادامه خواهد داشت تا به قول قرآن

(لِيَميزَ اللهُ الخَبيثَ مِنَ الطَّيِبِ). [2] .

[«اين ها همه به خاطر آن است که خداوند ـ مي خواهد ـ ناپاک را از پاک جدا سازد».]

اين امتحان ها حکمت و فوائد بسياري دارد که از جمله آن ها است آماده شدن طبع افراد جهان و جامعه براي آن ظهور باشکوه که در آن مؤمنان ثابت قدم و پاي دار از ساير افراد تمييز داده خواهد شد، حفظ ايمان در دوره غيبت حضرت صاحب الامر (عليه السلام) همراه با تحمل سختي هاي بسيار شديد امکان پذير است و از اين مدرسه و مکتب امتحان البته ميليون ها نفر با افتخار و سربلندي بيرون مي آيند يعني از طريق صبر و شکيبايي و استقامت بر مشکلات پيروز شده دين و ايمان و شرف خود را حفظ مي نمايند.

بر حسب مضمون بعضي از روايات در اين دوره حفظ دين از نگاه داشتن آتش در کف دست دشوارتر خواهد شد و ظلم و ستم و فساد و فحشاء شيوع پيدا مي کند و ارزش ها، ضد ارزش و ضد ارزش ها، ارزش محسوب مي گردد، گناهان افتخار و هنر شمرده مي شود، دوستان شخص او را به گناه ترغيب و تشويق مي نمايند و از اين که با اهل ظلم و گناه و فساد هماهنگي نکرده او را سرزنش مي کنند.

زن ها در کارهاي مخصوص به مردها وارد مي شوند. جنگ ها و بلاهاي طبيعي زيادي پيش مي آيد. در روايت جابر انصاري که درباره تفسير آيه

(اَطيعُوا اللهَ وَ اَطيعُوا الرَّسوُلَ وَ اُولِي الاَْمْرِ مِنکُم...). [3] .

[اي کساني که ايمان آورده ايد! اطاعت کنيد خدا را، و اطاعت کنيد پيامبر خدا و اولو الامر ـ اوصياي پيامبر ـ را...».]

وارد شده است حضرت پيغمبر اکرم (صلي الله عليه وآله وسلم) از خلفا و جانشينان خود از حضرت علي (عليه السلام) تا حضرت مهدي (عليه السلام) خبر مي دهد و همه را يک به يک اسم مي برد و فتح شرق و غرق جهان را به دست مبارک حضرت مهدي (عليه السلام) به مردم مژده مي دهد و در ضمن مي فرمايد:

«ذلک الذي يغيب عن شيعته و اوليائه غيبة لا يثبت فيها علي القول بامامته الاّ من امتحن الله قلبه للايمان». [4] .

[«او کسي است که از شيعيان و دوستانش پنهان مي شود چنان پنهان شدني که بر ايمان به امامت او پايدار نمي ماند مگر آن کسي که خداوند قلب او را به ايمان داشتن امتحان نموده باشد».]

و اميرالمؤمنين (عليه السلام) در نهج البلاغه نيز از اين شدايد و آزمايش ها خبر داده اند و از جمله مي فرمايند:

«ما اطول هذا العناء و ابعد هذا الرجاء». [5] .

[«چه طولاني است اين رنج و محنت و چه دور است اين اميد و آرزو!».]

و حتي در حديثي ديگر وارد شده است که:

«ان لصاحب هذا الامر غيبة المتمسک فيها بدينه کالخارط للقتاد...». [6] .

[«همانا براي صاحب اين امر غيبتي است، هر کس که در آن زمان به دين چنگ زده باشد مانند کسي است که با دست خار بکند.».]

پس همان گونه که از روايات استفاده مي شود تمام مدت غيبت دوره امتحان و آزمايش است که البته نوع آن آزمايش ها در زمان و مکان هاي مختلف متفاوت است، بايد مؤمن در اين دوره در التزام به احکام دين و تلاش براي اعلاء کلمه اسلام و عزت مسلمين و دفع نفوذ و سلطه فرهنگي و سياسي بيگانگان ثبات قدم داشته باشد و با تمام اوضاع و احوال منفي و غير مساعد در حال مبارزه و جهاد باشد و به پيروزي اسلام و مسلمين و نصرت خدا اميدوار باشد و در مقابل قدرت کفار و ايادي آن ها خود را نبازد و به اخلاق و رفتار غلط آن ها گرايش پيدا نکند و در ضمن يقين داشته باشد که وعده هاي خدا و پيغمبر خدا حق است و بالاخره اسلام پيروز و عالم گير خواهد شد و در نتيجه آن عدل و داد جهان را پر خواهد کرد.