اين کتاب که مجموعا دو بخش غير مرتبط با يکديگر است، بخش يکم آن با همين عنوان ابتدا به صورت مقاله اي کوتاه و مختصر در يک نشريه ديني در تهران منتشر شد و سپس مطالبي بر آن افزوده شد و به صورتي که در چاپهاي اول تا چهارم ملاحظه شده است در آمد. اما بخش دوم که عنوان شهيد دارد، تفصيل يافته يک سخنراني در شب عاشوراي سال 1393 هجري قمري در تهران است. و تا آنجا که من اطلاع دارم بخش دوم به عربي و به ترکي استانبولي ترجمه شده است. ترجمه عربي را هنوز نديده ام اما از ترجمه ترکي چند نسخه اي برايم فرستاده اند

اين چاپ نسبت به چاپهاي قبل دو مزيت دارد: يکي اينکه اصلاحات مختصري در برخي عبارات، خصوصا در بخش دوم به عمل آمد، ديگر آنکه بطور متفرق در حدود ده صفحه به اصل مطالب در هر دو بخش افزوده گشت

آنچه در بخش يکم آمده است فلسفه تاريخ نيست، بلکه بررسي يک ايده اسلامي از ديدگاه فلسفه تاريخ است و ضمنا اشاره اي به فلسفه تاريخ از ديدگاه قرآن و معارف اسلامي هست. اين بخش اشتياق فراواني در خوانندگان بر انگيخته است که مفصلا بحث فلسفه تاريخ را از ديدگاه معارف اسلامي به صورت همه جانبه مطرح کنيم. اين بنده در حدود سه سال است که درسي را به اين مبحث فلسفي و اجتماعي اختصاص داده ام و از نظر خودم به نتايج شگرف و بزرگي رسيده ام. قسمتي از مبحث در کتابي که هم اکنون به نام مقدمه اي بر جهان بيني اسلامي در دست تأليف دارم تحت عنوان جامعه و تاريخ آورده شد. اميدوارم توفيق حاصل کنم همه را يک جا به دوستان عزيز اهدا نمايم. از خداوند متعال مدد و توفيق مسئلت دارم

بيستم جمادي الثانيه / 1398 هجري قمري مرتضي مطهري



[ صفحه 2]



انتظار فرج دو گونه انتظار قرآن و تاريخ بينش ديالکتيکي يا ابزاري تاريخ اصلاحات از نظر بينش ابزاري بينش انساني يا فطري تاريخ اصلاحات از نظر بينش فطري دو گونه تلقي از انسان جامعه ايده آل انتظار ويرانگر انتظار سازنده



[ صفحه 3]