همه انبياء و مصلحان الهي، هسته هاي اصلي نهضت خويش را با آزمايش ‍ برگزيده اند؛ چرا که راه دشوار است و آميخته با رنجها و بدون داشتن ياراني ياراني آب ديده، سرد و گرم چشيده، فداکار و با وفا، نمي توان خطر کرد. ياران بي وفا و نامطمئن، نه تنها حرکت را به جلو نمي برند که آن را به شکست خواهند کشاند.

طالوت، که در روايات، ياران مهدي به ياران او تشبيه شده اند، در نبرد با جالوت، لشکريانش را با تشنگي آزمود. تن پروران و ناشکيبايان نظم را بر هم زدند، حريصانه به آب افتادند، ولي صبور مردان از آن لب تر نکردند. از اين راه، روشن شد که گروه نخست ارزش و توان همراهي با طالوت را ندارند و سرانجام، در رويارويي با سپاه دشمن، وحشت آنان را فرا گرفت و از جنگيدن، باز ماندند، ولي گروه دوم که ايمان فکري و بصيرت واقعي داشتند، همه پيروزي را در اختيار خدا ديدند و صبورانه مقاومت ورزيدند.

ياران مهدي نيز، براي رسيدن به درجه شايستگي همرهي، از غربالهاي گونه گون گذر داده مي شوند و پس از پيمودن مراحل دشوار، به قله رفيع «نصرت» بالا مي روند.

راز نزديک شدن به امام، نه خويشاوندي، که کاميابي در آزمونهاي الهي است. پاره اي از آزمايشها، پيش از قيام صورت مي گيرد و پاره اي پس از آن. طولاني شدن غيبت، فتنه ها، فريبندگيها، افکار باطل، جاه و مقام، جلوه فروشان، محراب داران، دين به دنيا فروشان عالم نمايان و... بسياري از منتظران را از راه باز مي دارند مگر آنان را که خدا راه نمايد. عاشقان راستين،

چنگ زنندگان به ولايت، جهادگران در راه خدا، مخلصان و بريدگان از دنياي دني.

امام صادق عليه السلام مي فرمايد:

«دوران غيبت قائم، چنان به درازا خواهد کشيد، تا حق در خلوص ‍ خود رخ نمايد و ايمانهاي خالص از ناخالص، جدا شود، کساني که سرشت ناپاک داشته و ترس آن است که به هنگام پيروزي دولت قائم،منافقانه خود را در صف مؤ منان جاي دهند، پيش از قيام مهدي از آن جدا شوند.» [1] .

به ميزان درجات ايمان و گذر از آزمونها متمايز مي شوند و به ميزان مايه هاي ايماني، درياري امام، بر يکديگر پيشي مي جويند.

به فرموده امام صادق:

«منهم من يفقد عن فراشه ليلا فيصبح بمکه و منهم يري يسير في السحاب نهارا.... قلت جعلت فداک ايهم اعظم ايمانا؟ قال: الذي يسير في السحاب نهارا...» [2] .

در وقت ظهور، برخي ياران شب در بستر ناپديد مي شدند و فرداي آن در مکه اند و گروهي، روز در آسمان ره مي سپارند. گفتم: فدايت شوم کدام يک ايمانشان بيشتر است؟ فرمود: آن که در آسمان حرکت مي کند.

پس از گرد آمدن نيروها، آزمونها، سخت تر مي شود. امام، با آزمونهاي جسمي و رواني، باورها را به آزمايش مي گذارد. از جمله، همانند طالوت که سپاهيانش را با تشنگي آزمود، ياران امام نيز، با تشنگي امتحان خواهند شد. [3] .

فراتر از آن، امام بي پروا به باورهاي خرافي و عوامانه حمله مي برد و معارف به دور از دسترس و پوشانده شده در غبار فراموشي و رازناک را آشکار مي سازد. در اين تکانهاي فکري، صاحبان بصيرت و معرفت، تزلزلي به خود راه نداده و استوار بر جاي مي مانند. ولي آنان که در باورهاي خود، ناخالصي دارند و انديشه را از سر سرچشمه نگرفته اند. و به جاي شاهراه، به کوره راه رفته اند در حقانيت امام ترديد کرده اند از پيرامون حضرت، پراکنده مي شوند. در سخنراني امام در مسجد کوفه [4] تخريب ديوار مسجد پيامبر، تفاوتهاي، فکري و بينش همراهان به بوته آزمايش در مي آيد و درجه و رتبه ياران در پيروي فرامين امام ارزيابي مي شود. [5] .