ايراد ديگر اين است که: دعاي ندبه با عقل مخالف است زيرا اين دعا را در هزار مکان و مسجد و خانه مي خوانند. آيا امام زمان همه جا حاضر و شنوا، و لامکان است، و حاضر في کل مکان است مانند خدا؟ البته خير، زيرا امام صفات خدا را ندارد، و امام حسين عليه السلام فرمود: «سبحان الله عن صفات المخلوقين» و اگر همه جا حاضر نيست پس جرا در اين دعا او را صدا مي زنند و مي گويند: «يابن السادة المقربين يابن النجباء الاکرمين = اي پسر سادات مقربين، اي فرزند نجباي اکرمين».

آيا ندا کردن و خطاب نمودن، مخاطب و منادي نمي خواهد؟

آيا مخاطبي که بشنود، همه جا هست يا خير؟ خود اين دعا که مي گويد امام همه جا نيست، زيرا در اواخر مي گويد: «فبلغه منا تحية وسلاماً = اي خدا سلام و تحيت ما را به امام برسان». اگر امام همه جا هست ديگر، خدايا سلام ما را به او برسان نمي خواهد، خودش مي شنود؟ اگر امام حسين همه جا حاضر است ديگر «فطرس ملک» سلام شيعيان را به او مي رساند يعني چه؟ اگر پيغمبر اسلام همه جا هست، پس چنانچه در کتاب کافي و وسائل الشيعه (باب زيارة النبي من بعيد) رسول خدا فرمود: «من سلام امتم را از راه دور نمي شنوم، بلکه ملائکه الهي به من مي رسانند» پس جائي که پيغمبر خدا ـ که اشرف از تمام مخلوقات است ـ همه جا حاضر و شنوا نيست، چگونه جانشين او همه جا حاضر و شنوا است؟ اگر امام همه جا حاضر است، چرا علماي شيعه روايت کرده اند که ملائکه نامه اعمال را خدمت او مي برند؟ اگر خود او حاضر است، ديگر نامه رسان نمي خواهد.

پس بدان، که محال است يک نفر، دو نفر يا هشت نفر بشود و در آن واحد، در هشت مکان باشد. اگر هشت نفر شد يک نفر نيست، چه برسد به اينکه هزاران جا باشد؟

آيا عقل حجت نيست؟ عقل مي گويد محال است شيء واحدي در يک آن در دو مکان باشد، چه برسد به صد مکان! ما از اين مردم عوام مي پرسيم، آيا اگر اميرالمؤمنين همه جا بود، چگونه او را در مسجد کوفه شهيد کردند؟ آيا پيغمبر اسلام چون از مکه فرار نموده و به مدينه رفت، باز هم در مکه بود يا خير؟ آيا امامي که همه جا هست، در حمام زنانه، در ميخانه و در امکنه فساد، همه جا هست يا خير؟ اگر هست پس به همهّ زنان مردم محرم است! اگر به هر زني محرم بود، پس چرا با خواندن عقد زني را به خود محرم مي نمود؟ آيا امام مانند خدا بدون تکليف است و حلال و حرامي براي او نيست؟ اگر مکلّف است پس چرا او که در همه جا هست نهي از منکر نمي کند، و از امکنه فساد جلو نمي گيرد؟

جواب:

اوّلاً، هيچ يک از اين اشکالات و پرسش ها با فرض صحت آن در موارد ديگر، نسبت به دعاي ندبه وارد نيست زيرا اين دعا براي ندبه است، و اظهار تأسف از غيبت امام، و نگراني از بدي اوضاع و ابراز علاقه به ظهور حکومت حق، و... و در مثل اين مورد گوينده، بعيد را قريب، و غائب را حاضر و بلکه گاهي مرده را زنده فرض مي کند و اظهار تأثر مي نمايد مخاطب هر که باشد، خواه بشنود يا نشنود. مانند نوحه و مرثيه بر ميّت که به او خطاب مي شود، و در صد جا او را مي خوانند، و در اشعار از اين گونه خطاب ها بسيار است.

و ثانياً، از کجا مي گوئيد که با خبر بودن امام و رسيدن ندا و سلام شيعيان به آن حضرت، ملازمه دارد با اينکه حضرت در همه جا حضور حقيقي جسماني داشته باشد!؟

کسي که مي گويد امام به اذن خدا در همه جا است، غرضش اين است که از همه جا اطلاع دارد، و فاصله زمان و مکان مانع از علم و رؤيت آن حضرت نمي شود، و سلام و خطاب مردم به او مي رسد، خواه به توسط فطرس يا ملائکه ديگر، و خواه بدون واسطه.

در اينجا سخن از کيفيّت و نحوه علم و اطلاع امام به سلام و خطاب ما، و فرق بين سلام بعيد و قريب مطرح نيست، و واقع اين موضوع هر نحو باشد، به دعاي ندبه و مطالب حق ديگر ضرر نمي زند که شما به «باب استحباب زيارة النبي صلي الله و عليه و آله و سلم ولو من بعيد» از «وسايل الشيعه» و غيره استشهاد کرده و مي گوئيد پيغمبر صلي الله و عليه و آله و سلم فرمود: «من سلام امتم را از دور نمي شنوم بلکه ملائکه الهي به من مي رسانند» مگر حال که ملائکه سلام و خطاب را مي رسانند، فرمود سلام نکنيد؟

مقصد از اين احاديث همين است که سلام به پيغمبر را ترک نکنيد و گمان ننمائيد که آن حضرت از سلام شما مطلع نمي شود. اينگونه روايات همه مؤيد خطاب و ندا و سلام است، و انگهي حقيقت و نحوه اين شنيدن و رسيدن سلام و ندا بر ما معلوم نيست، امّا لازم هر دو را که علم پيغمبر و امام به ندا و سلام است، از آن استفاده مي کنيم. در اين مطالب که به نقل ثابت مي شود، همين قدر که عقل حکم به امتناع آن نکند، و حتي به طور اعجاز احتمال آن را بدهد قبول مي کنيم و تسليم هستيم.

چرا شما مي گوئيد اينگونه روايات متن دعاي ندبه را ضعيف يا خلاف عقل مي سازد؟ اين روايات اين را مي پروراند که در حال ممات پيغمبر صلي الله و عليه و آله و سلم هم، نسبت به ايشان، مثل اين وظايف را که در حال حيات انجام مي داديد ـ از قبيل استغاثه و توسل به آن حضرت ـ انجام بدهيد، پيغمبر صلي الله و عليه و آله و سلم مطلع مي شود.

بعلاوه مي توان گفت که ظاهر اين اخبار، بيان کننده فرق بين نحوه و کيفيّت اطلاع از قريب و بعيد و شنيدن و رسيدن نيست، تا کسي مفهوم بگيرد و بگويد از دور نمي شنود، بلکه ظاهر اين است که براي دفع توهم کساني که ندا و سلام از بعيد را استبعاد مي نمايند ـ چون سلام در مقابل قبر مطهر و در نفس روضه منوّره متعارف بوده و آن را مسموع مي دانستند ـ مي فرمايد، سلام از قريب را که مي شنود و سلام از بعيد هم به آن حضرت مي رسد. يا خودش مي رسد، چنانکه مقتضي اکثر روايات اين باب است، ويا به وسيله ملائکه، چنانکه روايت ضعيفي بر آن دلالت دارد. غرض اين است که آن را هم مي شنود، نه اينکه مراد اين باشد که از دور نمي شنود ولي از نزديک مي شنود.

به هر حال شنيدن از دور موضوعي است که در دنياي ما عملي شده است. نيست به عالم برزخ که معلوم نيست اين فاصله هاي زمان و مکان در آنجا مانع از شنيدن و رؤيت باشد، يا نسبت به روح مقدس پيغمبر و امام که به مراتب لطيف تر و کامل تر از فرشته است مخصوصاً بطور اعجاز، به هيچ وجه استبعاد ندارد.

و ثالثاً، اينکه گاهي به عبارت دعا «فبلّغه منا تحية وسلاماً»، و گاهي به اينکه چون ملائکه نامه اعمال را خدمت آن حضرت مي برند و به ايشان عرضه مي دارند، استشهاد مي کنيد بر اينکه امام همه جا حاضر نيست، و گاهي مي گوئيد چون «فطرس» سلام شيعه را به امام حسين مي رساند، پس معلوم مي شود امام همه جا حاضر نيستند.

جوابش اين است که: مگر ما مي گوئيم امام در هر مجلس و مکان حضور دارند؟ آنچه در اين مورد گفته مي شود و صحيح است، اين است که امام به هر کجا و هر مکان اراده کند باذن الله تعالي مي تواند برود، و به احوال رعايا و شيعيان خود و آنچه تحت نظر ولايت او قرار گرفته، ناظر و آگاه است.

و جمله «فبلغه منا تحية وسلاماً» با اين معني هيچ منافاتي ندارد زيار ممکن است امام خودش از سلام و عرض ادب ما آگاه باشد، ولي ما براي قابل شدن سلام و رفع موانع قبول، از خداوند در خواست ابلاغ آن را مي کنيم، مثل آنان که در محضر پيغمبر يا در حرم پيغمبر از خدا مي خواهند که تحيت أنها را به پيغمبر ابلاغ فرمايد.

و در موضوع ملائکه اي که اعمال را به آن حضرت عرضه مي دارند و فطرس که سلام شيعيان را مي رساند، جوابش اين است که اين هم دليل بر عدم علم امام نيست، چنانچه ملائکه حفظه، دليل بر عدم علم خدا به اعمال مردم نيست.

هر چه آنجا بگوئيم اينجا هم مي گوئيم. اين امور برنامه هائي است براي تربيت و تنبيه مردم، و در واقع الطافي است از جانب خدا و هيچ يک دليل بر عدم علم خدا و پيغمبر و امام نمي شود.

و رابعاً، اينکه مي گويد اگر امام در همه جا حاضر باشد لازم مي شود که يک نفر، چند نفر بلکه چند هزار نفر و بيشتر باشد، جوابش اين است که ما نمي گوئيم امام در همه جا به معنائي که شما مي گوئيد حاضر هستند، ولي مي گوئيم امکان دارد که در اماکن متعدد به نحوي از حضور حاضر باشند، و فاصله زمان و مکان نسبت به ايشان برداشته شود.

چطور مي گوئيد فطرس همه جا حاضر مي شود، و سلام شيعيان را از هر شهر و مجلس به عرض آن حضرت مي رساند؟ ولي براي امام اين معني را امکان پذير نمي دانيد؟

آقاي عزيز! ملک الموت يک نفر بيشتر نيست، چطور در يک آن، در دو مکان و صد مکان حاضر مي شود؟ ما که وارد عالم ملائکه و عوالم ارواح و جهان برزخ نيستيم، تا حقايق اين امور را به طور قاطع بتوانيم تشريح کنيم، اما اينقدر مي دانيم که با يک مشت الفاظ و چون و چرا و استبعادات، نمي توان اين امور را انکار کرد. اينقدر امکان دارد که بُعد و فاصله زمان و مکان براي پيغمبر صلي الله و عليه و آله و سلم و امام و بسياري از ارواح، و براي ملائکه، پرده نباشد و چنانچه قريب چهارده قرن پيش، با اين فاصله زماني طولاني، اوضاع کنوني را مي ديدند، امکان دارد از مسافت بعيد هم افراد را اگر خواستند، بينند.

چطور شما با تلويزيون آمريکا را مي بينيد، اروپا را مي بينيد، و در يک آن با راديو صداهاي همه جا را مي شنويد؟

آقاي من! اينها چه اشکالاتي است مي کنيد، اوّل معني حضور امام را در اماکن مختلف بفهميد، بعد اين فرمايش ها را بکنيد، اگر نمي فهميد اين اشکال هاي عاميانه چه معني دارد.

اگر يک قرن پيش براي شما مي گفتند، تا يک قرن ديگر انسانها همه از مسافت دور هم ديگر را مي بينند، و در همه جا حاضر مي شوند و با هم سخن مي گويند، مي گفتيد اين خرافات چيست؟ اينها افسانه است با عقل سازگار نيست. اما حالا مي فهميد آن قضاوت شما منشأش بي علمي و بي اطلاعي بوده است.

شما که مي گوئيد: نمي شود امام در يک زمان در همه جا حاضر شود، بفرمائيد ببينم وقتي فلان شخص را که در صفحه تلويزيون شما مي بينيد، ديگران همه مي بينند، در همه جا مي بينند، يک نفر چند ميليون نفر شده است؟

جام جهان نما را شنيده ايد، چه مانعي دارد که باطن ملکوتي امام مثل همان جام جهان نما باشد، در عين حال که در مسجد کوفه باشد، و آنجا شهيد شود از اقصي نقاط جهان هم مطلع باشد.

شما گمان مي کنيد اينکه مي گوئيم: امام در همه جا حاضر است يعني بايد توي حمام زنانه ها، و توي العياذ بالله کاباره ها، و مراکز فساد هم تشريف ببرند، مگر هر کس هر کاري را بتواند انجام دهد انجام مي دهد؟ يا مي گوئيم از امام رفع تکليف شده است؟

واقعاً انسان از اين سخنان شما که نفهميده و نسنجيده، پيرامون يک چنين حقايق بلند و عميق گفته ايد، بي اختيار خنده اش مي گيرد، و از بلند پروازيهاي جاهلانه تعجب مي کند.



پشه چون داند که اين باغ از کي است

در بهاران زاد و مرگش دردي است



تو که در علم خود زبون باشي

عارف اين علوم چون باشي؟