چنانکه گفته شد، پرسش ديگر اين است که:

جمله «وعرجت بروحه الي سمائک» با إجماع، و اتفاق آيات و اخبار، که دلالت دارند بر جسماني بودن معراج رسول اکرم صلي الله و عليه و آله و سلم مخالفت دارد و به اين جهت متن دعا ضعيف، و موجب عدم اطمينان به صدور آن از امام عليه السلام مي شود

پاسخ اين است که: اين جمله نزد اهل فن علي التحقيق تحريف شده، که صحيح آن «وعرجت به الي سمائک» مي باشد.

1ـ محدث نوري ـ رحمة الله عليه ـ در تحيّة الزائر [1] فرموده است:

در کتاب مزار محمد بن المشهدي و کتاب مزار قديم ـ که تأليف هر دو مدتها قبل از تأليف «مصباح الزائر» بوده ـ عبارت دعا چنين است که نقل کرديم: «وعرجت به الي سمائک»، و در بعضي از نُسخ مصباح الزائر که حقير ديدم نيز چنين بود، و ليکن در جمله اي از نسخ مصباح، اين فقره چنين است «وعرجت بروحه الي سمائک» و نسخه مصباح مجلسي نيز از اين نسخ بوده. پس معلوم مي شود در نسخ مصباح به وسيله بعضي از ناسخين که مبتلا به امراض قلبي و عقائد فاسد بوده اند تحريفي شده است.

2ـ مرحوم حاج شيخ عباس محدث قمي نيز در هدية الزائر [2] همين سخن استاد خود محدث نوري را شرح داده و تأييد کرده است.

3ـ در نسخه خطي قديمي نفيسي از مزار کبير محمد بن المشهدي که قبلاً به آن اشاره کرديم، اين جمله «وعرجت به الي سمائک» ضبط شده است.

4ـ جمله «وأوطأته مشارقک ومغاربک» نيز، شاهد و مؤيد اين است که نسخه «وعرجت به» صحيح است، زيرا «أوطأت» ظاهر در جسماني بودن است چنانکه، «وسخرت له البراق» نيز همين معني را تأييد مي کند، چون عروج روحي احتياج به مرکب ندارد.

5ـ همين دو جمله دلالت دارند بر اينکه: فرضاً نسخه «وعرجت بروحه» صحيح باشد مراد عروج روحي تنها نيست.

6ـ علاوه بر وجه پنجم، بر فرض صحت نسخه «وعرجت بروحه» مي گوئيم، اين فقره صراحت ندارد که معراج فقط با روح بوده است، زيرا در زبان عرب و عجم، استعمال لفظ موضوع براي جزء، در کل، بسيار متداول است، مانند استعمال لفظ رقبه در انسان. و شايد به همين معني باشد «روحي لک الفداء» و «جئتک بروحي». در فارسي نيز استعمال در جان مي شود، و از آن اعم از جان و بدن، بلکه گاهي خصوص بدن، اراده مي شود مثل اين شعر:

جانا هزاران آفرين بر جانت از سر تا قدم صانع خدائي کاين وجود آورد بيرون از عدم