يکي ديگر از رازهاي غيبت امتحان مردم در مصائب و مشکلات زندگي است تا ظرفيت و يا تحمل هر کس بر خودش آشکار شود که چندي در راه دين و مذهب و آئين و کيش خود استقامت و پافشاري مي توانند کرد تا بدين امتحان خوب و بد ممتاز شوند (حتّي تبيّن الرشد من الغي وليميز الخبيث من الطيّب) با امتحان بايد خوب از بد، کافر از مؤمن و منافق از مسلم و فاسق از عادل و زشت از زيبا نمايان گردند و ايمان مؤمنين محکم گردد و شک و شبهه باقي نماند و حجت الاهي بر خلق تمام گردد.

(ليهلک من هلک عن بينة ويحيي من حيّ عن بيّنة) [1] تا آنکه راه هلاکت مي پويد، دانسته بپيمايد و آنکه راه زندگاني در مي نوردد با شناخت گام در آن نهد.

(لئلاّ يکون للنّاس علي اللّه حجّة) [2] تا بندگان حجّتي بر خداوند نيابند مقام امتحان مقامي است که بندگان خاص خداي بدان امتحان شده اند تا به محک امتحان از غل و غش در آيند.

خوش بود گر محک تجربه آيد به ميان تا سيه روي شود هر که در او غش باشد

امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد:

«انّ القائم تمتد غيبته ليصرح الحقّ عن محضه، ويصفو الايمان من الکدر بارتداد من کانت طينته خبثةً من الشيعة الذين يخشي عليهم النّفاق إذا أحسّوا بالاستخلاف والتّمکين والأمن المنتشر في عهد القائم. ثمّ تلا الآية: (حتّي إذا استيئس الرّسل وظنّوا أنّهم قد کذّبوا أتاهم نصرنا) [3] ». [4] .

«غيبت قائم ـ عليه السلام ـ به طول مي انجامد تا حق روشن گردد و ايمان محض از تيرگي خالص شود و هر که از شيعيان سرشت ناپاک دارد و بيم آن هست که اگر از امکانات وسيع و امن و امان گسترده در عهد قائم ـ عليه السلام ـ آگاه شود، از درِ نفاق در آيد، به ارتداد گرايد و با ارتداد آنها خالص و ناخالص از يکديگر جدا شود. آنگاه اين آيه را تلاوت فرمود: (تا هنگامي که پيامبران نوميد شدند و مردم خيال کردند که آنها را به دروغ وعده ي عذاب داده اند، ياري ما فرا رسيد)».