مساوات در بهره برداري از مواهب طبيعي
از نظر تعاليم قرآن کريم و آموزشهاي اسلامي، مواهب طبعيت، مواد، معادن، و ديگر پديده هاي آن، چون مراتع، جنگلها، نهرها، درياها، و... همه همه در اختيار همه افراد نوع انسان قرار گرفته است. زمين گاهواره، و قرارگاه و محل کار و تلاش و زندگي شمرده شده، و خوان گسترده اي براي تأمين نيازها و معاش همه آدميان قرار داده شده است: قرآن کريم:
«الذي جعل لکم الارض فراشا و السماء ماء فاخرج به من الثمرات رزقا لکم.» [1] .
- آن خداوندي که زمين را چون فرشي بگسترد، و آسمان را چون بنايي بيفراشت، و از آسمان آبي فرستاد، و بدان آب براي شما روزي از زمين هرگونه ثمره اي بروياند.
«هوالذي خلق لکم ما في الارض جميعا...» [2] .
- اوست که همه چيزهايي را که در روي زمين است برايتان بيآفريد...
«و لقد مکناکم في الارض و جعلنا لکم فيها معايش...» [3] .
- در زمين جايگاهتان داديم و راههاي معيشتتان را در قرآن داديم...»
«الذي جعل لکم الارض مهدا، و سلک لکم فيها سبلا، و أنزل من السماء ماء فأخرجنا به أزواجا من نبات شتي. کلوا و أرعوا أنعامکم...» [4] .
خدايي که زمين را آرامگاه شما ساخت. و برايتان در آن راههايي پديد آورد، و از آسمان باران فرستاد، تا بدان انواعي گوناگون از نباتات برويانيم. بخوريد و چارپايانتان را بچرانيد.... [5] .
اين آيات که نمونه هايي از مجموعه تعاليم قرآني در اين زمينه هاست، همگان را به بهره برداري از مواهب طبيعي، خوردنيها، آشاميدنيها و... دعوت کرده است، و طبقه اي مخصوص و نژادي خاص در بهره برداري بيشتر مجاز شمرده نشده و امکانات زمين در اختيار انسانهاي ويژه اي قرار نگرفته است. اين خطابها در قرآن کريم عام است و توجه به همه افراد نوع انساني. با اندک بررسي و برآوردي روشن مي گردد که موارد بسيار زيادي که در قرآن «لکم» (براي شما) آمده است به دنبال ذکر مواهب و امکانات طبيعي قرار گرفته و خطاب به جامعه انساني است نه طبقه و گروهي ويژه.
در تعاليم نبوي و علوي و جعفري و... نيز در اين زمينه اصولي ارزشمند و روشن رسيده است. در اينجا تنها به سخني از امام صادق عليه السلام بسنده مي کنيم.
امام صادق عليه السلام:
«... فانک اذا تأملت العالم بفکرک و ميزته بعقلک، وجدته کالبيت المبني المعد فيه جميع مايحتاج اليه عباده... و کل شي ء فيها لشأنه معد و الانسان کالملک ذلک البيت، و المخول جميع ما فيه و ضروب النبات مهياة لماربه، و صنوف الحيوان مصروفة في مصالحه و منافعه...» [6] .
-... چه اگر در انديشه خود درباره جهان تأمل کني و به عقل خود در صدد شناخت آن برآيي، آن را همچون خانه اي خواهي ديد که ساخته و پرداخته شده و هرچه مورد نياز بندگان بوده در آن فراهم آمده است... و هر چيز در آن - چنانکه بايد - آماده شده است. و آدمي همچون مالک اين خانه است که همه آنچه در آن است به اختيار وي قرار گرفته است. گونه هاي رستني براي رفع نيازمندي هاي او آماده شده است، و جانوران گوناگون در مصالح و منافع او مصروف مي شود...
پاورقي
[1] سوره بقره، (2): 22.
[2] سوره بقره، (2): 29.
[3] سوره اعراف، (7): 10.
[4] سوره طه (20): 53 و 54.
[5] براي توضيح بيشتر اين اصل قرآني به «الحياة» ج 4، ص 371 تا
375 مراجعه شود.
[6] «بحار» 3/61؛ «الحياة» 1/390 و 391؛ فارسي آن 1/420.