يعني آنچه بر عهده انسان به فعل و اختيار خود؛ و لکن به وجه ظلم و معصيت و حرمت تعلّق مي گيرد، مانند غيبت و تهمت و سخن چيني و افساد يا سرقت نمودن مال کسي يا گرفتن مال مردم با قهر يا با حيله گري و امثال اينها.

پس انواع و اقسام و کيفيّات آنها بسيار است و بيان آنها و شدّت مذمّت و عقوبت عظيمه آنها در آيات و اخبار بسيار زيادي وارد شده است.

و از جمله در «خصال» از حضرت اميرالمؤمنين (عليه السلام) روايت شده است که:

«به حضرت عيسي (عليه السلام) خطاب شد که به بني اسرائيل بگو: ماداميکه حقّ يکي از بندگان من به گردن شماها است محال است دعاي شما را مستجاب کنم»

پس هر بنده مؤمن که در مقام تحصيل تقوي است بايد در اداء حقوق هر صاحب حقّي ــ خاصه نسبت به اهل ايمان به وجهي که در اين مسطورات به نحو اشاره و اختصار بيان کرديم، و حقوقي که در کتب مبسوطه از آيات و اخبار است ــ سعي و کوشش نمايد.