امّا مطلب اوّل: اوّلا بايد بدانيم حقوقي بر عهده انسان لازم مي شود که بايد به ذي حقّ اداء نمايد، و آن حقوق بر سه قسم است:

قسم اوّل: حقوقي است که خداوند متعال آنها را بر عهده بندگان فرض و لازم فرموده است، يعني تعلّق حقوق به همه اهل ايمان بواسطه همان اشتراک و اتّحاد آنها است که در وصف ارکان اسلام و ايمان دارند بدون آنکه فعل خود بندگان به اختيار آنها موجب تعلّق آن حقوق شده باشد.

قسم دوّم: حقوقي است که بر عهده بندگان تعلّق مي گيرد، و لکن سبب تعلّق آن حقوق به اختيار خود آنها ـ به فعل و عملشان ـ است، ولي ارتکاب آن فعل به وجه جواز يا استحباب يا وجوب مي باشد، مانند حقوقي که ما بين شوهر و زن يا معلم و شاگرد يا والدين و فرزند و همسايه و امثال اينها مي باشد.

قسم سوّم: حقوقي است که بر عهده انسان به اختيار و به فعل خودش تعلّق مي گيرد، و لکن بر وجه ظلم و معصيت و حرمت، مانند غيبت کردن و تهمت زدن و نمّامي و افساد مابين دو کس نمودن، و مانند مال کسي را سرقت کردن، يا گرفتن آن به نحو ديگر و به ظلم و زور يا حيله گري نمودن و امثال اينها.