در اينجا حال بندگان را نسبت به زيارت که بر چهار درجه است بيان مي کنيم:

درجه اوّل: افرادي که به نزديک حرم انور آنحضرت (عليه السلام) مي باشند و مجاورت دارند، اينها لازم است در شبانه روز در هر صبح و شب محافظت و مواظبت بر زيارت حرم ايشان نمايند.

درجه دوّم: افرادي که يک روز يا دو روز از حرم انور آنحضرت (عليه السلام) فاصله دارند، اينها لازم است که در همه اوقات شريفه سال و ماه و هفته محافظت بر زيارت حرم ايشان نمايند، که کمترين آن هر جمعه مي باشد.

درجه سوّم: افرادي که در شهرهاي دور مي باشند و قدرت و استطاعت حالي و مالي دارند لازم است که در هر ماه يا در هر چهار ماه يا شش ماه يا در هر يک سال يک مرتبه مشرّف شوند، بر حسب کثرت و قلّت مؤونه و شغل خود، و در صورت شدّت و کثرت مشاغل يا کمي مؤونه هر سه سال يک مرتبه، و بعد از اين مرتبه در هر چهار سال يک مرتبه به زيارت حرم انور ايشان مشرّف شوند.

درجه چهارم: افرادي که در شهرهاي دور مي باشند، و براي تشرّف به زيارت حرم آنحضرت (عليه السلام) قدرت و استطاعت مالي يا حالي ندارند.

و بديهي است که از اين طايفه هم در اين حال حقّ زيارت آنحضرت (عليه السلام) ساقط نمي شود، زيرا برحسب دليل نقلي قطعي از آيات و اخبار و هم به مقتضاي حکم عقل و اعتبار؛ حقّ امام (عليه السلام) خصوصاً وجود مقدّس حضرت ابي عبد الله(عليه السلام) حقّ عظيمي است که بر عهده هر مؤمن و مؤمنه فرض و ثابت؛ و ترک آن موجب عقوق و جفا و هتک حرمت به حضرت رسول (صلي الله عليه وآله) و حضرت ابي عبد الله(عليه السلام) است؛ و اين حقّ عظيم در هيچ حالي ساقط نمي شود.

و اداء آن حقّ عظيم؛ شرط صحّت ايمان و حفظ و کمال آن مي باشد، و حقيقت و کمال اسلام و ايمان براي هر کسي درهر حالي متوقّف بر امر زيارت ايشان مي باشد.

و اين حقّ عظيم؛ مانند توقّف امر نماز بر استقبال کعبه معظمه در هر مکاني است، پس هر کس کنار حرم محترم کعبه است واجب است که در هر نمازي رو به جانب آن نمايد، و آنهائي هم که در شهرهاي دور مي باشند اين امر واجب از آنها ساقط نمي شود، بلکه آنها هم در هر نمازي بايد به طرف کعبه رو نمايند.

و همچنين است امر زيارت امام حسين (عليه السلام)، زيرا حفظ ايمان و کمال آن موقوف است که انسان آن را در هر سال و ماه و هفته و شب و روز ــ بنابر قدرت و تمکّن حال ــ اداء بنمايد، پس هر گاه در آن مقام رفيع حاضر است يا حضور برايش ممکن است لازم است که حرم انور ايشان را زيارت کند، و هر گاه در شهرهاي دور ساکن است و استطاعت و قدرت بر حضور را ندارد؛ پس لازم است از همان مکان که هست به جانب کربلا توجه نموده و آنحضرت (عليه السلام) را زيارت نمايد، و از همان جا هر شب و روز و هر ماه و سال محافظت و مواظبت نمايد، و آداب و شرايط زيارت را رعايت کند همانگونه اي که در حرم انور آنحضرت (عليه السلام) مراعات مي کرده.

و بر اين امر در بعضي از اخبار تصريح شده است، از آن جمله در «بحار» و «زاد المعاد» و «تحفة الزائر» به سندهاي معتبر از سديرصرّاف نقل شده است که گفت: حضرت صادق (عليه السلام) به من فرمود:

چه مانع است ترا از اينکه در هر هفته پنج مرتبه، يا در هر روز يک مرتبه قبر امام حسين (عليه السلام) را زيارت کني؟

گفتم: فداي تو شوم! فاصله من و آن حضرت فرسخهاي بسيار هست.

فرمود: بر بام خود مي روي و توجه به جانب راست و چپ خود مي نمائي، پس سر خود را به سوي آسمان بلند مي کني، بعد رو به جانب قبر آنحضرت مي کني و مي گوئي:

«السّلام عليک يا أبا عبدالله، ألسّلام عليک يابن رسول الله، ألسّلام عليک و رحمة الله و برکاته»

تا اينکه براي تو ثواب حج و عمره نوشته شود.

سدير گفت: بيشتر روزها من بيشتر از بيست مرتبه؛ چنين زيارت مي کنم. [1] .

و نيز در «بحار» در حديث معتبر ديگري منقول است که: حنّان بن سدير به خدمت حضرت صادق (عليه السلام) رفت، و نزد آنحضرت جماعتي از اصحاب او بودند، پس حضرت فرمود:

اي حنّان! آيا هر ماه يک مرتبه امام حسين (عليه السلام) زيارت مي کني؟ گفت: نه.

فرمود: هر سال يک مرتبه چطور؟ گفت: نه.

فرمود: که بسيار جفا کاريد به سيّد و آقاي خود.

گفت: يابن رسول الله! مانع من کمي توشه و دوري مسافت است.

فرمود: مي خواهي شما را دلالت کنم به زيارتي که مقبول باشد هرچند زيارت کننده دور باشد؟

گفت: چگونه زيارت کنيم يابن رسول الله؟

فرمود: در روز جمعه يا هر روز که مي خواهي غسل کن، و پاک ترين لباسهاي خود را بپوش، و بالاي بلندترين بام خانه خود و يا به صحرائي برو، و رو به جانب قبر کن و بگو: پس زيارت مختصره اي را بيان فرمودند. [2] .

باز در «بحار» در حديث معتبر ديگري نقل شده که: حضرت صادق 7 به سدير فرمود:

آيا قبر حسين بن علي (عليهما السلام) را بسيار زيارت مي کني؟

گفت: از بسياري شغل؛ مرا مقدور نمي شود.

فرمود: مي خواهي تو را چيزي تعليم نمايم که هر گاه آن را انجام دهي از براي تو زيارت آنحضرت نوشته شود؟

گفت: بلي فداي تو شوم.

فرمود: در خانه خود غسل کن، و بالاي بام خانه خود برو، و اشاره کن به جانب آنحضرت به سلام کردن، تا براي تو ثواب زيارت نوشته شود. [3] .

و نيز در همان کتاب از سدير نقل شده که حضرت صادق (عليه السلام) فرمودند: اي سدير! آيا هر روز قبر امام حسين (عليه السلام) را زيارت مي کني؟

گفتم: نه؛ فداي تو شوم.

فرمود: بسيار جفا کار هستيد، آيا او را در هر ماه زيارت مي کني؟

گفتم: نه.

فرمود: آيا او را در هر سال زيارت مي کني.

عرض کردم: گاهي مي شود.

فرمود: اي سدير! چه بسيار جفا کاريد به حسين (عليه السلام)، آيا نمي داني که از براي خداوند هزار هزار ملک ژوليده مو و غبار آلوده است که گريه مي کنند و آنحضرت (عليه السلام) را زيارت مي کنند، و هيچ وقت سستي پيدا نمي کنند، و چه باک است بر تو اي سدير! که قبر حسين (عليه السلام) را در هر هفته پنج مرتبه زيارت کني، پس بعد حضرت مثل حديث اوّل را بيان فرمودند. [4] .

پس بنده مؤمنِ سعادتمند با اشتياق قلبي که به زيارت آنحضرت (عليه السلام) دارد ــ که آن هم علامت آن است که خداوند اراده خير نسبت به او دارد و نيز از دوستان و اولياء حقيقي اهلبيت اطهار (عليهم السلام) مي باشد ــ البته چنين بنده اي در هر کجا که باشد، سعي تمام در زيارت آنحضرت (عليه السلام) خواهد داشت.

بلکه علاوه بر آن ميزان؛ در همه اوقات خود زيارت خواهدکرد و در آن مسامحه نخواهد نمود، مگر بواسطه عذري که در امور ضروري براي او پيش آيد.

بنابراين هرکس قدرت واستطاعت براداء حقّ واجب زيارت آن حضرت(عليه السلام) را در رفتن به کربلا و به قرب حرم انور ايشان ندارد پس بايد در هرکجا که هست، از دور به جانب کربلا توجّه نمايد و زيارت و سلام کند، و هر روز و شب و هر هفته و ماه و سال؛ به وظيفه حدّ معيّن در زيارت آنحضرت (عليه السلام) عمل نمايد، بر آن وجهي که اگر در کربلا حاضر و مکلّف بود عمل مي نمود؛ اداء حقّ زيارت ايشان را بنمايد، و در اين حال بر وجه مدام هر روز يا هر صبح و شام، يا در هر پنج وقت نماز بر آن نحو از سلام و زيارت مختصري که درفرمايش حضرت صادق (عليه السلام) براي سديرنقل شد عمل نمايد.