بازگشت

مهدي درمنابع اهل سنت


چنانکه قبلاً اشاره کرديم، مهدويت و اعتقاد به وجود مهدي - عجل الله عالي فرجه - و ظهور او، اختصاص به مذهب تشيّع ندارد، بلکه محدثان بزرگ اهل سنت نيز احاديث مربوط به آن حضرت از از طريق گروه بسياري از صحابه و تابعين در کتابهاي خويش نقل کرده اند، به طوريکه گذشته از کتب شيعه، کتب و آثار ديگر مذهب اسلامي (حنفي، شافعي، مالکي و حنبلي) نيز از روايات نبوي که درباره مهدي و ظهور او رسيده، سرشار است.

بر اساس پژوهش برخي از محققان بزرگ، محدثان اهل سنت احاديث مربوط به حضرت مهدي را از 33 نفر از صحابه پيامبر اسلام در کتب خود نقل کرده اند [1] ؛ تعداد 106 نفر از مشاهير علماي بزرگ اهل سنت، اخبار ظهور امام غايب را در کتابهاي خود آورده اند [2] ؛ و 32 نفر از آنان مستقلاً درباره حضرت مهدي کتاب نوشته اند. [3] .

«مسند احمد حنبل» (متوفاي 241 هجري) و «صحيح بخاري» (متوفاي 256 هجري) از جمله کتب مشهور اهل سنت است که قبل از تولد امام قائم - عجل الله تعالي فرجه - نوشته شده و احاديث مربوط به آن حضرت در آنها نقل شده است. [4] .

از جمله احاديثي که «احمد حنبل» نقل کرده اين حديث است: پيامبر اسلام (ص) فرمود: «اگر از عمر جهان جز يک روز باقي نماند، خداوند حتماً در آن روز شخصي از ما - خاندان - را بر مي انگيزدو او جهان را پر از عدل و داد مي کند همچنانکه پر از ظلم شده باشد. [5] .

احاديث نبوي پيرامون حضرت مهدي - عجل الله تعالي فرجه - و صفات و علائم ايشان در کتابها و منابع قديم اهل سنت به قدري زياد است که دانشمندان علم حديث و حافظان بزرگ سنّي، احاديث مربوطبه مهدي را «متواتر» دانسته اند. [6] .

بر اساس يک بررسي اجمالي، تعداد 17 نفر از دانشمندان بزرگ اهل سنت، به «متواتر» بودن احاديث مهدي در کتابهاي خود، تصريح کرده اند [7] علامه «شوکاني» در خصوص اثبات تواتر اين روايات، کتابي به نام «التوضيح في تواتر ما جأ في المنتظر والدّجال و المسبح» تأليف کرده است. [8] .

بي مناسبت نيست در اينجا، به عنوان نمونه، سخنان چند تن از مشاهير علماي سنّي را در اين زمينه از نظر خوانندگان محترم بگذارانيم:

1 - «شوکاني» در کتاب ياد شده، پس از نقل احاديث مربوط به حضرت مهدي مي گويد: همه احاديثي که آورديم، به حدّ تواتر مي رسد، چنانکه بر مطلّعان پوشيده نيست. بنابر اين با توجه به همه احاديثي که نقل کرديم، مسلّم شد که احاديث منقول درباره مهدي منتظر، متواتر است... آنچه گفته شد براي کسانيکه ذره اي ايمان و اندکي انصاف دارند، کافي به نظر مي رسد! [9] .

2 - حافظ [10] ابو عبد الله گنجي شافعي (متوفاي 658 ه. ق) در کتاب «البيان في أخبار صاحب الزمان» (باب 11) مي گويد:

«احديث پيامبر اکرم (ص) درباره مهدي، به دليل راويان بسياري که دارد، به حدّ تواتر رسيده است». [11] .

3 - حافظ مشهور «ابن حجر عسقلاني شافعي» (متوفاي 852 ه. ق) در کتاب «فتح الباري 99 که در شرح «صحيح بخاري» نوشته است، مي گويد:

«احاديث متواتري وجود دارد حاکي از اينکه: مهدي، از اين امّت است و عيسي - عليه السلام - از آسمان فرود آمده و پشت سر وي نماز خواهد گزارد». [12] .

4 - «مؤمن شبلنجي» مي نويسد:

«اخبار متواتري از پيامبر رسيده که نشان مي دهد مهدي از خاندان اوست و او زمين را پر از عدل و داد مي کند» [13] .

5 - «شيخ محمد صبّان» مي نويسد:

«اخبار متواتري از پيامبر نقل شده مبني بر اينکه مهدي (سرانجام) قيام مي کند و اينکه او از خاندان پيامبر است و زمين را پر از عدل و داد خواهد کرد...» [14] .

6 - شيخ منصور علي ناصف، از علماي بزرگ و معاصر «الأزهر» و مؤلف کتاب «التاج الجامع للأُصول» [15] ، مي نويسد:

در ميان دانشمندان گذشته و امروز مشهور است که در آخر الزمان به حتم و يقيم مردي از اهل بيت پيامبر که نام او مهدي است، ظهور خواهد کرد. او بر همه کشورهاي اسلامي تسلّط خواهد يافت. مسلمانان، همه پيرو او خواهند شد، او در ميان آنان به عدالت رفتار مي کند، و دين را قوّ مي بخشد. آنگاه دجّال پيدا مي شود. عيساي مسيح از آسمان فرود مي آيد و دجّال را مي کشد، يا با مهدي در کشتن دجّال همکاري مي کند.

سخنان و احاديث پيامبر را درباره مهدي، جماعتي از نيکان اصحاب پيامبر روايت کرده اند. محدّثان بزرگي مانند: ابو داود، ترمذي، ابن ماجه، طبراني، ابو يعلي، بزّاز، امام احمد حنبل و حاکم نيشابوري آن احاديث را در کتابهاي خود نقل کرده اند. [16] .

ابن ابي الحديد يکي از متتبع ترين علماي اهل سنت، در اين زمنيه مي نويسد:

«تمامي فرق اسلامي، اتفاق نظر دارند که عمر دنيا و تکليف (بشر به اجرا احکام الهي)، پايان نمي پذيرد مگر پس از ظهور مهدي» [17] .


پاورقي

[1] صافي، لطف ا-لله، نويد امن و امان، تهران، دار الکتب الاسلامية، ص 91 -92.

[2] صافي، همان کتاب، ص 92 -95.

[3] صافي، همان کتاب، ص 95 -99.

[4] ر.ک به: صحيح بخاري، ط 1، با شرح و تحقيق شيخ قاسم شمّاعي رفاعي، بيروت، دار القلم، 1407 ه. ق، ج 4، باب 945 (نزول عيسي بن مريم)، ص 633 و مسند احمد حنبل،بيروت، دار الفکر (بي تا) ج 1، ص 84 و 99 و 448 و ج 3، ص 27 و.37 ور.ک به: سنن ابن ماجه (207 - 275 ه. ق) تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي، بيروت، دار احيأ التراث العربي، ج 2، ص 1366 - 1368، کتاب الفتن، باب 34، باب خروج المهدي، حديث 4082 -4088.

[5] لو لم يبق من الدنيا الا يوم لبعث الله عزّوجلّ رجلاً منژا يملأها عدلاً کما ملئت جوراً (مسند احمد حنبل، بيروت، دار الفکر (بي تا)، ج 1، ص 99).

[6] تواتر و متواتر، از اصطلاحات علم الحديث است و منظور از خبر متواتر، خبر جماعتي است که (في حدّ نفسه، نه به ضميمه قرائن) اتفاق آنان بر کذب، محال و در نتيجه موجب علم به مضمون خبر باشد. (ر.ک به: مدير شانه چي، کاظم، علم الحديث، قم، دفتر انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ 3، 1362 - ش، ص 144) بدين گونه «تواتر» را مي توان «ثبوت قطعي» تعبير کرده و «حديث متواتر» را «حديث ثابت و قطعي» خواند؛ حديثي که راويان بسيار داشته، و در کتابهاي بسيار روايت شده است و به وسيله محدثان و مشايخ روايت، سينهبه سينه، و ضبط به ضبط، از نسلي به نسل ديگر رسيده است و ثبوت و صدور آن از پيامبر اکرم، با ائمه طاهرين - عليهم السلام - قطعي است (حکيمي، محمد رضا، خورشيد مغرب، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1360 ه. ش، ص 99).

[7] صافي، همان کتاب، ص 90 -91.

[8] صافي، همان کتاب، ص91.

[9] وجميع ما سقناه بالغ حدّ التواتر کما لايخفي علي من له فضل اطّلاع. فتقّرر بجميع ما سقناه أنّ الأحاديث الواردة في المهدي المنتظر متواترة... و هذا يکفي لمن کان عنده ذرّة من أيمان و قليل من انصاف. (نقل از غاية المأمول في شرح التاج الجامع للأصول، تأليف شيخ منصور علي ناصف، در حاشية التاج، ط 2، قاهره، دار احيأ الکتب العربية، ج 5، ص 327).

[10] حافظ، کسي است که بر سنن رسول اکرم احاطه داشته باشد و موارد اتفاق و اختلاف آن را بدان د و به احوال راويان و طبقات مشايخ حديث کاملاً مطلّع باشد (مدير شانه چي، همان کتاب، ج 2، ص 22).

[11] تواترت الأخبار و استفاضت بکثرة رواتها عن المصطفي(ص)في أمر المهدي (منتختب الأثر، ص، پاورقي).

[12] تواترت الأخبار بأنّ المهدي من هذه الامه وانّ عيسي - عليه السلام - سينزل و يصلّي خلفه (فتح الباري بشرح صحيح البخاري، بيروت، دار المعرفة، ج 6، ص 493 - 494).

[13] تواترت الأخبار عن النبي (ص)انّه من أهل بيته وانّه يملأ الأرض عدلاً (نور الأبصار، قاهره، مکتبة المشهد الحسيني، ص 171).

[14] تواترت الأخبار عن النبي (ص)بخروجه و انّه من أهل بيته وانّه يملأ الارض عدلاً (اسعاف الراغبين، در حاشيه نور الأبصار، ص 140).

[15] اين کتاب، چنانکه در مقدمه اش ذکر شده است، به منظور جمع آوري مجموعه قابل اطميناني از «اصول پنجگانه» حديث که مهمترين کتب حديث اهل سنت است، تأليف گرديده و در پنج جلد چاپ شده است. مؤلف کتاب شرحي به نام «غاية المأمول» در شرح آن نوشته که در حاشيه اش چاپ شده است.

[16] التاج الجامع للأصول، قاهره، ط 2، دار احيأ الکتب العربية، ج 5، ص310.

[17] قد وقع اتفاق الفرق من المسلمين أجمعين علي انّ الدنيا و التکليف لاينقضي الاّ عليه (المهدي)) (شرح نهج البلاغه، قاهره، دار احيأ الکتب العربية، 1960 م، ج 10 ص 96).