قرآن يعني مهمترين منبع اسلامي، در اين زمينه مانند بسياري زمينه هاي ديگر تنها يک بحث کلّي و اصولي دارد، بدون اين که وارد جزئيات مسأله شود و به تعبير ديگر، آيات قرآن همان را تعقيب مي کند که در استدلالات عقلي و الهام فطرت داشتيم يعني، خبر از تحقّق يک حکومت عدل جهاني در سايه ايمان مي دهد.

چند نمونه از آياتي که اين بحث را مطرح ساخته ذيلا از نظر مي گذرانيم.

1ـ در سوره انبياء (آيات 105 و 106) مي خوانيم:

ولقد کتبنا في الزّبور من بعد الذّکر انّ الارض يرثها عبادي الصّالحون انّ في هذا لبلاغاً لقوم عابدين.

قبلا به مفهوم اين چند لغت بايد توجّه کرد:



[ صفحه 112]



«ارض» به مجموع کره زمين گفته مي شود و سراسر جهان را فرا مي گيرد مگر اينکه قرينه خاصّي در کار باشد.

«ارث» در لغت به معني چيزي است که بدون معامله و داد و ستد به دست کسي مي افتد، ولي در بعضي موارد از قرآن کريم، ارث به تسلّط و پيروزي يک قوم صالح بر ناصالحان و در اختيار گرفتن مواهب و امکانات آنها گفته شده است.

«زبور» در اصل به معني هرگونه کتاب و نوشته است ولي معمولا به کتاب «داوود» که در عهد قديم از آن تعبير به «مزامير داود» شده اطلاق مي گردد و آن مجموعه اي از مناجاتها و نيايشها و اندرزهاي داوود پيامبر است اين احتمال نيز وجود دارد که زبور تمام کتب آسماني پيشين (قبل از قرآن) بوده باشد.

«ذکر» در اصل به معني هر چيزي است که مايه تذکّر و يادآوري باشد ولي در آيه فوق به کتاب آسماني موسي(عليه السلام) «تورات» تفسير گرديده به قرينه اين که قبل از زبور معرّفي شده است، و طبق تفسير ديگري «ذکر» اشاره به قرآن مجيد است زيرا که در خود آيات قرآن اين عنوان به قرآن گفته شده (ان هو الاّ ذکر للعالمين). [1] .

بنابراين، عبارت «من بعد» به معني «علاوه بر» خواهد بود (دقّت کنيد).

«صالح» به معني شايسته و صلاحيت دار است و هنگامي که بطور



[ صفحه 113]



مطلق گفته شود صلاحيّت و شايستگي از تمام چيزها را فرا مي گيرد شايستگي علمي شايستگي اخلاقي شايستگي از نظر ايمان و تقوي و آگاهي و مديريت.

و به اين ترتيب مفهوم آيات چنين مي شود:

ما در کتاب زبور علاوه بر قرآن مجيد (يا پس از تورات) نوشتيم که زمين را بندگان صالح و شايسته من در اختيار خواهند گرفت و همين براي گروه عبادت کنندگان (و آنها که در مسير بندگي خدا گام بر مي دارند) براي رسيدن به اهدافشان کافي است.

ذکر اين موضوع در زبور (اگر به معني همه کتب آسماني پيشين باشد) دليل بر آن است که اين موضوع در همه کتابهاي آسماني به عنوان يک اصل ثابت وجود داشته.

و اگر هم منظور از آن کتاب داوود بوده باشد شايد به تناسب آن است که داوود حکومت وسيع و پهناوري داشت که در مسير حقّ و عدالت و منافع انسانها بود اگرچه جنبه منطقه اي داشت و فراگير همه جهان نبود ولي در زبور به او بشارت داده شد که يک حکومت فراگير جهاني بر پايه آزادي و امنيّت و عدالت در انتظار جهانيان خواهد بود.

يعني هنگامي که شايستگي کافي پيدا کنند، و مصداق زنده «عبادي الصّالحون» و بندگان شايسته خدا گردند. وارث همه ميراثها و مواهب زمين خواهند شد. هم وارث حکومت مادّي و هم حکومت معنوي.

در پاره اي از روايات که در تفسير آيه فوق آمده تعبيرات روشنتر و صريحتري در اين زمينه ديده مي شود.



[ صفحه 114]



از جمله در تفسير معروف «مجمع البيان» در ذيل آيه فوق از امام باقر(عليه السلام) نقل است: «هم اصحاب المهدي في آخر الزّمان»:

اينها همان ياران مهدي(عليه السلام) در آخر زمان خواهند بود همان مردان و زنان خود ساخته اي که وارث همه ميراثهاي زمين خواهند شد و شايستگي اين رسالت بزرگ را خواهند داشت.

جالب توجّه اينکه، در کتاب «مزامير داوود» که امروز جزء کتب عهد قديم (تورات) است عين اين موضوع به تعبيرات گوناگون ديده مي شود:

از جمله در مزمور 37 مي خوانيم:

زيرا که شريران منقطع خواهند شد و اما متوکّلان به خداوند وارث زمين خواهند شد، هان بعد از اندک مدّتي شرير نخواهند بود، در مکانش تأمّل خواهي کرد و نخواهد بود امّا حکيمان وارث زمين خواهند شد.

در همان «مزمور 37» همين موضوع به تعبيرات ديگري نيز آمده است:

«... زيرا متبرّکان خداوند وارث زمين خواهند شد، امّا ملعونان وي منقطع خواهند شد ـ صديقان وارث زمين شده ابداً در آن ساکن خواهند شد». [2] .

همانگونه که ملاحظه مي کنيد کلمه صالحون که در قرآن آمده کلمه جامعي است که هم «حکيمان» و هم «صدّيقان» و هم «متوکّلان» و هم «متبرّکان» را در بر مي گيرد.



[ صفحه 115]



و همانطور که يادآور شديم از آيه اخير يعني «انّ في هذا لبلاغاً لقوم عابدين» استفاده مي شود که حکومت روي زمين هدف نهايي صالحان و شايستگان نيست بلکه وسيله اي است که با آن به هدف نهايي يعني تکامل انسان در همه زمينه ها خواهند رسيد زيرا بلاغ به معني «چيزي که با آن به هدفشان خواهند رسيد» مي باشد.