هر مسأله اي از دو راه قابل بحث و بررسي است از طريق «عقل و خِرد» و از طريق «عاطفه و فطرت»

فطرت، همان الهام و درک دروني است که نياز به دليل ندارد، يعني بدون استدلال و برهان، انسان آن را پذيرا مي شود و به آن ايمان دارد.

اين گونه الهامات باطني گاهي امواجش از داوريهاي خرد نيرومندتر، و اصالتش بيشتر است، که اينها ادراکات ذاتي است و آنها معلومات اکتسابي.

اينگونه الهامات دروني در حيوانات غالباً «غريزه» ناميده مي شود و غرائز هم دامنه وسيعي در حيوانات دارند و هم نقش مهمّي بلکه مي توان گفت نقش اصلي در زندگي آنها بر دوش همين غرائز گذارده شده است.

بازتاب غرائز گاهي چنان شگفت انگيز است که انسان را با تمام وسائل صنعتي پيشرفته و ابزارهاي دقيق الکترونيکي اش، در برابر آن



[ صفحه 48]



وادار به اظهار عجز مي کند.

مثلا، فراوانند حيوانات و حشراتي که وضع هوا را پيش بيني مي کنند، گاهي شايد براي يک روز و گاهي براي شش ماه و حتّي در نشريه اي ديدم نوعي از ملخ ها وضع هوا را از يکسال قبل پيش بيني مي کنند، و اين راستي حيرت آور است که انسان عصر فضا، با تمام ابزارهاي دقيقي که براي پيش بيني وضع هوا اختراع کرده، و با تهيّه پستهاي هواشناسي در تمام نقاط حسّاس و گردآوري مجموعه اوضاع جوّي محسوس اين نقاط از طريق مخابره، و تشکيل دادن «نقشه هاي هوايي» با تمام اين تلاش ها و کوششهاي پرخرج، باز وضع هوا را براي مدّت 6 ساعت پيش بيني مي کند تازه آن هم با عباراتي چند پهلو!:

کمي تا قسمتي ابري

گاهي تمام ابري

احتمالا توأم با رگبارهاي پراکنده

و شايد بارندگي شديد

و احتمالا صاف و آفتابي!...

ولي آن حشره هواشناس بدون تماس با حشرات ديگر، براي مدّت 6 ماه، يعني از وسط تابستان چگونگي زمستان را پيش بيني مي کند و خود را براي آن آماده مي سازد.

شايد اين که انسان معلومات فطري اش محدودتر از بسياري از جانداران ديگر است به اين خاطر است که سهم عظيم او از نيروي عقل، کمبودهاي او را در همه زمينه ها جبران مي کند ولي به هر حال، انسان



[ صفحه 49]



نيز در نيازهاي ضروري و مسائل اصولي زندگي، از الهام فطري بهره مند است و اين چراغ مي تواند ما را در مسيري که در پيش داريم رهنمون گردد.

آيا در مسأله مورد بحث يعني پايان گرفتن جهان با جنگ و خونريزي و ظلم و بيدادگري، يا حکومت صلح و عدالت و امنيت، الهامهاي فطري مي تواند به ما کمکي کند يا نه؟

پاسخ اين سؤال مثبت است زيرا دو نشانه قابل ملاحظه وجود دارد که مي تواند ما را به حقيقت رهنمون گردد: