شب قدر
اوّل: شب قدر كه شبِ ظهور قدر و منزلت و عظمت و جلالت امام عصر (ع) است، تا جائي كه به سبب نزول روح و ملائكه اي كه براي تقدير امور بندگان خدمت آن حضرت مي رسند، روي زمين جا تنگ مي شود.
در اين قسمت به سه وجه از وجوه ناميده شدن اين شبها به شب قدر كه در اخبار و روايات فراواني ذكر شده اشاره مي كنيم:
در تفسير «عليّ بن ابراهيم» به چند سند معتبر از حضرت باقر و صادق و كاظم (ع) روايت كرده كه در تفسير آيه مباركه: «فيها يُفْرَقُ كُلُّ اَمْرٍ حَكيمٍ» فرمودند: خداوند هر امري از حقّ و باطل و آنچه كه در اين سال اتّفاق مي افتد را مقدّرمي كند.
( - سوره دخان آيه 4 )
خداوند اراده و اختيار دارد كه هر امري را مانند مرگها و روزي ها و بلاها و سختي ها و امراض را جلو يا عقب بيندازد يا كم و زياد كند و اين امر را به رسول خدا (ص) مي دهد و رسول خدا(ص) به اميرالمؤمنين(ع) و اميرالمؤمنين به ائمّه(ع) تا اينكه به صاحب الزّمان(ع) مي رسد و البتّه در آن بداء و مشيّت و تقديم و تأخيررا شرط مي كند.
و نيز روايت شده است كه: «خداوند در شب قدر، مرگها و روزي ها و هر امري از مرگ و زندگي و ارزاني و گراني يا خوبي و بدي كه اتّفاق مي افتد را تقدير مي كند.
ملائكه و روح القُدُس بر امام زمان (ع) نازل مي شوند و آنچه كه از اين امور نوشته اند را به ايشان مي دهند.»
همچنين امام باقر (ع) مي فرمايد: «شب قدر بر ما مخفي نمي شود زيرا كه در آن شب، ملائكه ما را طواف مي كنند.»
شيخ صفّار در «بصائر الدّرجات» از داوود بن فرقد روايت كرده كه: «از امام صادق (ع) از قول خداوند عزّوجلّ كه مي فرمايد: «اِنَّا اَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ * وَ ما اَدْريكَ ما لَيْلَةُالْقَدْرِ» سؤال كردم. ايشان فرمود: «نازل مي شود هر چيزي (و هر كسي) كه در اين سال مي ميرد يا زنده مي شود.»
سوأل كردم: «بسوي چه كسي نازل مي شود؟»
حضرت فرمود: «بسوي چه كسي شايسته است؟! بدرستي كه مردم در اين شب مشغول نماز و دعا و خواهش هستند و صاحب اين امر در كاري است و ملائكه براي امور سال، از غروب تا طلوع آفتاب بر او نازل مي شوند.»
همچنين منقول است كه حضرت فرمود: «هر گاه شب نوزدهم ماه رمضان شد، روزي ها تقسيم مي شود و مرگها نوشته مي شود و خداوند به بندگان خود نظر لطف مي كند و همه ايشان مگر شرابخوار را مي آمرزد. پس هر گاه شب بيست و سوّم شد، در آن هر امر محكمي جدا شده و پايان پذيرفته و امضا مي شود.»
پرسيده شد: «به چه كسي مي رسد؟»
حضرت فرمود: «بسوي صاحب (امام) شما.»
در خبر ديگر فرمود: «در آن شب افرادي كه به حجّ خواهند رفت نوشته مي شود و آنچه در آن سال از طاعت يا معصيت يا مردن يا به دنيا آمدن انجام مي شود و خداي تعالي در شب و روز، آنچه را كه مي خواهد پديدار مي كند، آنگاه آن را بسوي صاحب (زمين) مي فرستد.»
حارث بن مغيره سؤال كرد كه: «صاحب زمين كيست؟»
حضرت فرمود: «صاحب (امام) شما.»
در خبر ديگر فرمود: «بدرستي كه خداوند در آن شب مقادير آن سال را تقدير مي كند، آن گاه آن را بسوي زمين مي فرستد.»
معلي بن خنيس پرسيد: «بسوي چه كسي؟»
حضرت فرمود: «فكر مي كني بسوي چه كسي باشد اي عاجز؟!»
در خبر ديگر فرمود: «وقتي شب قدر مي شود خداوند آنچه را كه (در آن سال) اتّفاق مي افتد را مي نويسد و آن را نازل مي كند.»
راوي پرسيد: «بسوي چه كسي؟!»
حضرت فرمود: «فكر مي كني بسوي چه كسي باشد اي احمق؟!»
علاّمه مجلسي در «زاد المعاد» مي فرمايد: «از بعضي احاديث برداشت مي شود كه هر سه شب، شب قدر هستند و در شب اوّل، تقدير امور انجام مي شود، در شب دوّم با كثرت دعا و عبادت ممكن است تقدير بعضي از امور تغيير كند و در شب سوّم قطعي مي شود و تغيير نمي يابد يا بسيار كم تغيير مي يابد. بلاتشبيه مانند ارقام پادشاهان كه اوّل نوشته مي شود و تغييرش آسان است، بعد از آن در دفاتر ثبت مي شود و تغييرش دشوارتر است امّا چون هنوز مُهر نخورده است، ممكن است تغيير كند. وقتي كه مُهر خورد به منزله حتم است و تغيير دادنش بي نهايت دشوار است.
وقتي حضرت صاحب الأمر (ع) در تمام اين شب با ملائكه مقرّبين محشور است و گروه گروه به خدمت او مي آيند و بر او سلام مي كنند و تقديرات را بر او عرضه مي كنند، سزاوار نيست كه در چنين شبي همگان به امام خود توسّل نكنند و به غفلت بسر آورند.
تقديرات همه امور از قبيل عمر و مال و فرزند و عزّت و سلامتي و توفيق اعمال خير و اصلاح تمام احوال سال در اين شب خواهد بود و ممكن است كه نام كسي كه در ديوان اشقياء نوشته شده باشد در اين شب تغيير كند و در زمره سعادتمندان نوشته شود، چنان كه اين مضمون در اكثر دعاها و احاديث معتبره وارد شده است.
دعا براي آن حضرت را بايد بر دعاي خود مقدّم داشت. در اخبار گذشته اشاره شد كه آن حضرت در اين شب مشغول به آن امر عظيم الهي است، پس بهترين دعاها، طلب نصرت و كمك و حفظ الهي براي آن حضرت مي باشد.
در شب بيست و سوّم در همه حالات چه در ركوع يا سجود و چه نشسته يا ايستاده بلكه در همه اوقات بايد آن دعايي را خواند كه مضمونش پس از حمد خداوند و صلوات بر رسول و خاندانش (ع) اين بود:
(بار خدايا! باش براي حجّة ابن الحسن المهدي (ع) در اين ساعت و هر ساعتي، وليّ و حافظ و پيشوا و ناصر و راهنما و كمك كننده و ...)
پس از آن توسّل و استغاثه به آن حضرت و طلب ياري و شفاعت در انجام آنچه مي خواهد و بايد به دست مبارك او شده و از نظر نوراني او بگذرد و همچنين تضرّع و ناله كه نظر لطف و مهرباني خود را از او برندارد كه او آن چنان كه سزاوار بزرگي است در اين شب - كه زمام امور به دست قدرت خداوندي اوست - با وي رفتار كند.
در روايت معتبري آمده است كه: «هر كس در شب بيست و سوّم ماه مبارك رمضان هزار مرتبه سوره «انّاانزلناه» را بخواند، به سبب آنچه در خواب مي بيند با يقين شديد و اعتراف به كرامتهايي كه در اين شب مخصوص ماست، صبح مي كند.»
عالم ربّاني سيّد عليّ بن عبدالحميد نيلي در شرح «مصباح شيخ طوسي» بعد از نقل اين خبر مي گويد: «در شب پنجشنبه بيست و سوّم ماه رمضان سال 788 در مسجد كوفه با عدّه اي معتكف بوديم. بعد از نماز، هزار مرتبه سوره «انّا انزلناه» را خوانديم و وقتي تمام شد هر كدام در جاي خود خوابيديم.
سپس من در خواب يا در بين خواب و بيداري ديدم كه گويا درهايي باز شده كه نمي دانم آنها در آسمان است يا در زمين، و جماعتي با هيئت هاي نيكو بيرون آمدند و به من رو كردند و گفتند: «با امامان معصوم خود همراه شو كه همانا ايشان علمهاي هدايت، بزرگواران مورد اعتماد، سروران نيكو، نورهاي پابرجا، ستاره هاي درخشان و .... هستند.»