كشف الغمه فى معرفة الائمه
برگرفته از كتاب : چشم به راه مهدي
نوشته : ابوالحسن على بن عيسى بن ابى الفتح اربلى .
ناشر: دارالكتاب الاسلامى بيروت .
شماره هاى صفحه :
اربلى از اديبان شيعى قرن هفتم هجرى است ، وى در شهر
اربل ، در شمال عراق ، چشم به دنيا گشوده و در هجوم
مغول ، از آن جا به موصل كوچ كرده و پس از مدتى ، به
اربل بازگشته است . از منابعى كه شرح زندگى او را يادآور شده اند، بر مى آيد، وى
در اربل ، رياست ديوان انشار را در زمان ابن الصلايا، بر عهده داشته است . در
سال 660 ه - ق به بغداد رفت و رياست ديوان انشاء بغداد را از سوى علاءالدين صاحب
ديوان پذيرفت و در سال 693 ه - .ق . در همان جا به درود حيات گفت (699) .
گرچه از تحصيل و رشد علمى او، ارباب تراجم كمتر سخن گفته اند، وى بزرگانى
چون : صاحب ((امل الامل )) از وى به عظمت و بزرگى ياد كرده و درباره شخصيت علمى او
نوشته است :
(( كان عالما، فاضلا، محدثا، ثقة ، شاعرا، اديبا، و منشاء جامعا
للفضائل و المحاسن . له كتب منها ((كشف الغمه فى معرفة الائمه (ع )...))
(700)
(اربلى ) دانشمند، فاضل ، محدث ، ثقه ، شاعر، اديب ، نگارنده و مجمع
فضائل و نيكيها بوده و از او نوشته هاى بسيارى ، از جمله : كشف الغمه فى معرفة الائمه
، به جا مانده است .
وى در اين اثر ارزشمند، رواياتى كه درباره سيره ، تاريخ حيات ،
فضائل مناقب و معجزات پيامبر(ص )، حضرت زهرا(س ) و ائمه (ع ) رسيده ، از منابع معتبر
و مورد اعتماد شيعه و سنى گردآورى كرده ، از جمله : تمامى دو رساله حافظ ابونعيم
اصفهانى و برخى متون معتبر ديگر را بر اثر خود افزوده و چون ديده حجم كتاب زياد مى
شود در هنگام نقل روايتها، اگر كلمه و جمله اى نياز به توضيح داشته ، به اختصار
توضيح داده است و سندهاى روايات را، حذف كرده است .
از آنجا كه اربلى ، از دانش بالايى برخوردار بوده و ذهن نقادى داشته است ، در موارد
بسيارى ديدگاهها و استدلالهاى ديگران را آورده و به نقد و بررسى آن پرداخته و به
برخى از اخبار نيز، به ديده نقد نگريسته است .
به خاطر ابتكارى بودن اثر و استحكام محتوا و موضع
معتدل نويسنده ، اين اثر از جايگاه ويژه اى در ميان جامعه شيعه و سنى و دوستداران
اهل بيت برخوردار شده و افراد زيادى از آن نقل كرده اند.
نويسنده ، بخش آخر جزء سوم كتاب خود را به امام زمان (عج ) اختصاص داده و به مباحثى
به شرح زير پرداخته است : محل تولد حضرت مهدى (عج ) زمان تولد، نسب ، مادر، اسم ،
كنيه ، لقب .
احاديثى كه از پيامبر(ص ) درباره مهدى (عج )به طريق صحيح ابوداود ترمذى از ابو
سعيد خدرى و ديگران نقل شده ، گردآورده است ، آنگاه شبهه اى را مطرح مى كند:
((مهدى در اين كه ، با اوصافى كه در روايات بيان شده ، فرزند فاطمه است ، سخنى
نيست ، ولى بحث در اين است اين روايت ، دليل نمى شود بر اين كه مهدى ، با آن اوصاف ،
همان ((محمد بن الحسن )) باشد. زيرا اولاد فاطمه ، تا قيامت بسيارند.
دليل ديگرى جز اين روايات لازم است تا اثبات كند مهدى ، همان حجة بن الحسن العسكرى
است ))
سپس از شبهه اين گونه پاسخ مى دهد:
((پيامبر(ص )، مهدى را با اوصاف مشخص كرده و اين نشانه ها و ويژگيهايى كه در
روايات آمده ، جز بر امام زمان (عج ) تطبيق نمى كند و گرنه اين نشانه نخواهد بود.))
شبهه را پى مى گيرد و پاسخهاى محكم از آن مى دهد.
سپس به برهانهاى عقلى و نصوصى كه بر امامت امام عصر (عج ) دلالت دارد،
استدلال كرده و كسانى كه امام عصر (عج ) را زيارت كرده اند، نام مى برد و...
در پايان ، رواياتى كه حافظ ابونعيم اصفهانى از پيامبر اكرم (ص ) درباره مهدى (عج
) گردآورى كرده و بخشهاى عمده اى از كتاب البيان فى اخبار الزمان شيخ اباعبدالله
محمد بن يوسف بن محمد الگنجى الشافعى را در بيست و پنج باب كه
شامل بسيارى از مطالب مربوط به غيبت و ظهور است ،
نقل مى كند.