كفاية الاثر
برگرفته از كتاب : چشم به راه مهدي
نوشته : ابى القاسم على بن محمد بن على الخزاز القمى الرازى .
تحقيق : سيد عبداللطيف حسينى كوه كمرى خوئى .
ناشر: انتشارات بيدار، قم .
شماره صفحه ها: 402
مؤ لف اين اثر نفيس ، از دانشمندان اواسط قرن چهارم هجرى و از شاگردان شيخ صدوق
است كه در قم زاده شده و در رى مى زيسته است .(684)
صاحب رياض العلماء درباره وى مى نويسد:
(( ...الشيخ الاجل الاقدم الوالقاسم على بن محمد بن على الخزاز الرازى القمى قدس
سره ، الفاضل العالم المتكلم الجليل الفقيه المحدث المعروف تلميذ الصدوق و امثاله
.)) (685)
ابوالقاسم على بن محمد بن على الخزاز الرازى قمى ،
فاضل ، عالم ، متكلم ، فقيه محدث و از شاگردان صدوق و مانند وى بوده است .
از متن كتاب بر مى آيد نويسنده افزون بر صدوق ، از شمار زيادى از علماء و راويان
استفاده برده و شمار زيادى از وى نقل روايت كرده اند، از جمله : ابوالبركات على بن
الحسين الحسينى الجورى ، محمد بن ابى الحسن بن عبدالصمد القمى ، محمد بن الحسين بن
سعيد قمى المجاور به بغداد و...
از جمله آثارى كه از وى ، به جا مانده كتاب ارزشمند كفاية الاثر است . اين اثر، نخستين
كتابى است كه در موضوع خود، به اين شيوه نگارش يافته و پس از آن . بسيارى از
نويسندگان از آن الگو گرفته اند.
مرحوم بهبهانى در تعليقات خود بر رجال ميرزاى كبير، درباره ارزش علمى كتاب و
ديدگاههاى نويسنده كفاية الاثر، مى نويسد:
(( راءيت كتاب الكفاية كتابا مبسوطا جيدا فى غاية الجودة جميعه نصوص عن
الرسول صلى الله عليه و آله و عن غيره ايضا فى الائمة الاثنى عشر و فيه بعض
تحقيقاته يظهر منه كونه فى غاية الفضل )) (686)
كتاب كفاية الاثر را كتابى دراز دامن ، در نهايت خوبى يافتم . تمام مطالب آن را
رواياتى كه از رسول اكرم (ص ) و غير ايشان درباره ائمه (ع ) رسيده است ،
تشكيل مى دهد. در آن ، برخى تحقيقات يافت مى شود كه گواه
فضل و دانش بالاى مؤ لف است .
نويسنده در انگيزه تاءليف كتاب مى نويسد:
((برخى شيعيان ، آگاهى كافى در امر امامت نداشتند، از اين روى ، طرح بعضى شبهات
از سوى مخالفان و گروههاى مخالف ، امر را بر آنان مشتبه كرده بود، تا آن جا كه
دليلهاى روايى بر اثبات امامت ائمه (ع ) را انكار مى كردند. شيعيان دست خود را از
دليلهاى روايى و نصوص بر امامت ، تهى مى ديدند. حتى برخى پا را فراتر گذاشته
و گمان كردند، از صحابه نيز نسبت به امامت خبر و اثرى نرسيده است . چون وضعيت
اعتقاد دينى آنان را اين گونه يافتم . بر خود لازم ديدم ، در اين مساءله به تحقيق و جست
و جو بپردازيم و با گردآورى آثار و اخبارى كه امامت ائمه (ع ) را اثبات مى كند، حقيقت را
بر همگان آشكار كنم و شبهات مطرح شده را پاسخ گويم .))
اخبار و روايات فراوانى از پيامبر(ص ) رسيده كه پس از ختم نبوت ، امر امامت و خلافت را
دوازده نور پاك بر عهده مى گيرند: كه اول آنان على (ع ) و آخر آنان مهدى (عج ) است .
علما، از دير باز، به گردآورى و استدلال به اين اخبار، بر مساءله امامت پرداخته اند و
آثارى را سامان داده اند.
عالمى كه از عهده اين امر مهم و اساسى به خوبى بر آمده و به گونه تحسين
برانگيزى آن را به انجام رسانده ، قمى رازى ، در كتاب كفاية الاثر است .
مؤ لف با تلاش بسيار و ابتكار در خور تقدير، روايات و احاديثى كه به طور صريح
بر امامت ائمه (ع ) دلالت دارند و اصحاب مشهور پيامبر(ص ) مانند: على (ع )، عبدالله بن
عباس ، عبدالله بن مسعود، ابى سعيد خدرى ، ابى ذر غفارى ، سلمان فارسى ، فاطمه (س
)، ام السلمه و عايشه از حضرت شنيده و روايت كرده اند. آورده است .
سپس اخبار و رواياتى كه درباره تعيين هر يك از ائمه (ع )، به نص صريح امام پيشين
رسيده ، با نظم ويژه اى نقل كرده و آنها را دليل محكم و استوارى بر انتصاب ائمه (ع )،
بويژه امام زمان (ع )، مى داند. از اين روى ، حجت را بر همگان تمام شده مى انگارد.
افزون بر اين ، آخرين باب كتاب را به رواياتى كه از سوى امام عسكرى (ع ) درباره
حضرت مهدى و امامت پيشواى دوازدهم شيعيان رسيده اختصاص داده است .
در پايان ، رواياتى كه از زيد، بر امامت امام عصر (عج )
نقل شده ، مى آورد.
اين اثر نفيس ، از متون كهن در باب امامت است كه از جهت اتقان ، همواره مورد توجه
بزرگان دانش حديث بوده و متن آن بر بسيارى از علماى برجسته خوانده شده و از سوى
آنان اجازه نقل به افراد موثق صادر شده است .
چاپ حاضر، با نسخه هاى مورد اعتماد و برخى روايات آن با
كمال الدين شيخ صدوق مقابله و تصحيح شده و از اعتبار بالايى بهره مند است .