موجودي مختار و آزاد و انتخابگر است تاريخ در حركت خود نوسانات دارد ،

گاهي جلو مي رود ، و گاهي به عقب بر مي گردد ، گاه به راست منحرف مي شود

و گاه به چپ ، گاهي تند مي رود و گاهي كند و احيانا براي مدتي ساكن و

راكد و بي حركت مي ماند ، يك جامعه همچنانكه تعالي مي يابد انحطاط پيدا

مي كند ، تاريخ تمدنهاي بشري جز يك سلسله تعاليها و سپس انحطاطها و

انقراضها نيست ، در عين حال همچنانكه " توين بي " مورخ و دانشمند شهير

معاصر گفته است : انحطاط تمدنها امري اجتناب ناپذير است ، ولي تاريخ

بشريت در مجموع خود يك خط سير تكاملي را طي كرده است .



بسوي آزادي از جبر طبيعت و اجتماع

ز - سير تكاملي بشريت به سوي آزادي از اسارت طبيعت مادي و شرائط

اقتصادي و منافع فردي و گروهي ، و به سوي هدفي بودن و مسلكي بودن و

حكومت و اصالت بيشتر ايمان و ايدئولوژي بوده و هست . اراده بشرابتدائي

بيشتر تحت تأثير محيط طبيعي و محيط اجتماعي و طبيعت حيواني خودش شكل

گرفته و متأثر شده است ، ولي اراده بشر در اثر تكامل و فرهنگ و توسعه

بينش و گرايش به ايدئولوژي هاي مترقي ، در اثر تكامل فرهنگ و توسعه