«سرداب مقدّس» داخل خانه ي امام حسن عسکري عليه السلام قرار دارد. گفته اند امام زمان (عج) از اين مکان غيبت کبري را شروع کرده است. راه دخول به آن، سرداب قديمي از پشت سر نزديک به قبر «نرجس خاتون» بوده (و شايد حالا در رواق باشد) از آنجا پايين مي رفتند و دالان دراز و تاريکي داشت چون از آنجا مي گذشتند به در سرداب غيبت مي رسيدند که حالا آيينه کاري شده و پنجره از طرف قبله به صحن عسکريين عليه السلام باز مي شود.



«احمد خان دُنبلي»، زماني مبلغي هزينه کرد و صحن و بارگاه دو امام بزرگوار را از «سرداب مقدّس» مجزّا ساخت. («مفاتيح الجنان»، باب سوّم)



علّت اينکه شيعيان «سرداب مقدّس» در سامرا را زيارت مي کنند اين است که، چون مهدي موعود (عج) پس از اينکه غائب شده محلّ و مکان معلومي ندارد تا شيعه بتواند خود آن حضرت را زيارت کند، لذا بهترين مکان براي زيارت و اظهار علاقه به آن حضرت خانه ي آن بزرگوار است. و شاعر چه زيبا گفته:



يعني: من در ميان خانه ها به خانه هاي ليلي مرور مي کنم. اين ديوار و آن ديوار (آنها) را مي بوسم، دوستي و محبّت خانه ها دل مرا نبرده، بلکه دوستي آن افرادي که در آن خانه ها ساکن بوده است، دل مرا برده است. («ستارگان درخشان»، ج 14، قسمت اوّل، ص 105)