شايسته است به چند امر پيرامون ياران امام مهدى عليه السلام توجه داشته باشيم . از آن جمله شمار و تعداد آنهاست كه در منابع شيعه و سنى به عدد ياران پيامبر صلى الله عليه و آله در جنگ بدر يعنى سيصد و سيزده تن ذكر شده است ، اين امر نشانه شباهت زياد بين بوجود آمدن اسلام نخستين كه بدست پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله جد بزرگوار او انجام گرفت و بين تجديد حيات اسلام كه توسط حضرت مهدى عليه السلام انجام مى پذيرد، مى باشد. بلكه در روايت آمده است كه قوانين و موارد آزمايش متعددى را كه ميان ياران پيامبران گذشته صلوات الله عليهم رايج و جارى بوده ، بر ياران مهدى عليه السلام نيز واقع خواهد شد در اين زمينه امام صادق عليه السلام فرمود:

((ياران موسى به جويبارى گرفتار شده و مورد آزمايش قرار گرفتند و اين قول خداى بزرگ است كه فرمود:

((ان الله مبتليكم بنهر)) البته ياران قائم نيز در معرض ‍ چنين آزمايشى قرار خواهد گرفت )) (345)

همچنين مراد از اين ياران ، اصحاب خاص امام عليه السلام و برگزيدگان آنان و فرمانروايان جهان نوينى است كه امام مهدى عليه السلام رهبرى آن را به عهده دارد ولى تنها آنها، ياوران او نيستند، بلكه در روايت آمده است كه شمار لشكريان امام عليه السلام كه از مكه خارج مى شوند ده هزار يا ده و اندى هزار مى باشد و لشكرى كه حضرت در آن وارد عراق مى گردد و قدس ‍ را آزاد مى سازد به صدها هزار تن مى رسد كه همه آنان ياران او بوده ، بلكه در آن زمان ميليونها نفر از مردم جهان اسلام هستند كه مخلصانه به او ارادت مى ورزند.

اما تنوع ياران حضرت : به گفته روايات ، آنان از تمام سرزمين هاى جهان اسلام و از دورترين كرانه هاى گيتى و از نقاط پراكنده گرد هم مى آيند كه در ميان آنان افراد شايسته مصرى و مؤ منان حقيقى از شام و افراد نيكوكار از عراق و مردان ايثارگرى از طالقان و قم وجود دارند.

ابن عربى در كتاب فتوحات مكيه گفته است :

((آنان (ياران ) از عجم هستند و عرب در بين آنها نيست اما جز به زبان عربى سخن نمى گويند))

اما روايات بسيارى از جمله همين روايت مشهور آمده است كه :

((در ميان ياران مهدى افرادى شايسته از مصر و مؤ منان واقعى از شام و افراد نيكوكار از عراق وجود دارند)) (346)

شبيه اين روايت در نسخه خطى ابن حماد ص 95 و ديگر منابع هست كه نشان مى دهد شمارى از اعراب در ميان ياران آن حضرت وجود دارد، چنانكه حاكى از وجود شمارى غير عرب (عجم ) نيز در ميان آنها مى باشد و بخش مهم ارتش مهدى عليه السلام را ايرانيان تشكيل مى دهند.

پاره اى از روايات مى گويد: در ميان آنان پنجاه زن وجود دارد، چنانكه در بحار ج 52 ص 223 از امام باقر عليه السلام نقل شده است . و طبق روايتى ، زنان 13 نفر هستند كه مجروحان را مداوا مى كنند. و اين امر، مقام والا و نقش بزرگ زنان را در اسلام و تمدن اسلامى نشان مى دهد كه حضرت مهدى عليه السلام آن را در عصر خود تحقق مى بخشد و اين معنا در توجه به زن و رفتار با او نقشى عادلانه و خالى از خشونت جاهليت است كه همواره در كشورهاى اسلامى ، بر كنار از هر گونه تحقير و ابتذالى كه زن در تمدن غرب گرفتار آن است ، به چشم مى خورد.

برخى از روايات مى گويد: بيشتر ياران آن حضرت را جوانان تشكيل مى دهند بلكه طبق بعضى از آن روايات ، ميانسالان در بين آنها بسيار اندك هستند، همچون نمك در توشه مسافر، مانند روايتى كه از اميرمؤ منان عليه السلام وارد شده است كه فرمود:

((ياران مهدى جوان هستند و ميان سال در بين آنها نيست مگر همچون سرمه چشم و نمك توشه كه ناچيزترين توشه مسافر، نمك است )) (347)

و از جمله آن موارد، اينكه در منابع شيعه و سنى در ستايش و شاءن والاى آنان و كرامت هايشان روايات زيادى وارد شده است و اينكه مهدى عليه السلام با خود نوشته اى دارد كه تعداد ياران و نام و صفات آنان در آن ثبت شده و زمين در زير پايشان پيموده مى شود و هر كار دشوارى بر آنان آسان مى گردد، آنها لشكر خشمگين خداوند متعال و داراى شجاعت و دلير مردى فوق العاده مى باشند و كسانى هستند كه خداى سبحان در قرآن وعده فرموده كه آنها را بر يهود مسلط سازد:

((بعثنا عليكم عبادا لنا اولى باءس شديد)) .

و يا اينكه به گفته خداى بزرگ در قرآن امت معدوده مى باشند:

((اگر عذاب را تا امتى شمرده شده از آنان تاءخير بيندازيم خواهند گفت كه آن را چه چيز بازداشت ، آگاه باشيد روزى كه آن (عذاب ) به آنها مى رسد از آنان گردانيده نخواهد شد و آنچه را كه مسخره مى كردند بر آنان فرود آيد)) (348)

آنها برگزيدگان امت در كنار عترت و فقيهان و داوران و فرمانروايان مى باشند، خداوند دلهايشان را به يكديگر ماءنوس مى گرداند به گونه اى كه از كسى احساس ترس و هراس ندارند و اگر كسى به جمع آن بپيوندد خوشحال نمى شوند به اين معنا كه افزايش مردم در اطراف آنان بر انس و ايمانشان نمى افزايد و آنها در هر كجا كه باشند حضرت مهدى عليه السلام را مى بينند در حاليكه آن حضرت در جايگاه خود به سر مى برد آنان با وى سخن مى گويند و هر يك از آن ياران نيروى سيصد مرد را داراست و همچنين ويژگيها و كرامت هاى ديگرى از آنان كه در روايات آمده است .

به گفته برخى از روايات ، اصحاب كهف برانگيخته شده و در زمره ياران حضرت مهدى عليه السلام قرار گرفته و خضر و الياس عليه السلام نيز از جمله ياران وى مى باشند و روايات ديگر نشانگر اين است كه برخى مردگان به فرمان خداى سبحان زنده مى شوند و جزء ياران حضرت مهدى عليه السلام خواهند بود.

از جمله امور گذشته اينكه روايات دلالت دارد كه ياران مهدى عليه السلام نزديك ظهور آن بزرگوار سه گروه خواهند بود: گروهى ، كه همراه آن حضرت وارد مكه مى شوند و يا پيش از گروههاى ديگر به مكه مى رسند. و گروهى ، با (مركب ) ابر يا هوا نزد او مى روند، و گروهى ، در حاليكه شب در خانه ها و در شهر و ديار خود بسر مى برند، ناگاه خود را در مكه مى بينند. امام باقر عليه السلام فرمود:

((صاحب الاءمر را غيتبى است در برخى از اين صخره ها و امام به ناحيه ذى طوى (كه در دره هاى مكه و مدخل هاى آن است ) اشاره كرد، تا اينكه دو شب قبل از خروجش ، غلام خود را مى فرستد تا با برخى از ياران حضرت ملاقات مى كند او از آنان مى پرسد شما در اينجا چند نفر هستيد؟ پاسخ مى دهند چهل نفر، مى گويد: اگر شما دوست و محبوب خود را ببينيد چه خواهيد كرد؟ مى گويند: بخدا سوگند اگر در كوهها منزل و ماءوى گزيند با او خواهيم رفت آنگاه از مقابل آنان آمده و به آنها مى گويد با ده تن از بزرگان و برگزيدگان خود مشورت نمائيد. آنان در مورد اول با ايشان به مشورت مى پردازد، آنگاه آنان را برده تا به صاحب امرشان مى رسند و او شب موعود را كه پس از آن فرا مى رسد، به آنها وعده مى دهد.)) (349)

ظاهرا مقصود از غيبت او در اين روايت ، غيبت در دوره كوتاهى است كه قبل از ظهور واقع مى شود و مراد از اين ياران غير از مؤ منان حقيقى است كه همراه آن حضرت بوده و يا با او ارتباط خواهند داشت و غير از دوازده نفرى هستند كه هر يك باتفاق مى گويند امام را ديده اند ولى آنها را تكذيب مى كنند. بلكه از شايستگانى مى باشند كه در جستجوى ديدار حضرت اند مانند هفت تن از علماء كه از آنها ياد شد.

از امام صادق (ع ) منقول است كه فرمود:

((قائم روى مى آورد، با چهل و پنج مرد از 9 منطقه ، از منطقه اى يك مرد و از منطقه اى 2 مرد و از منطقه اى ديگر 3 مرد و از ناحيه اى 4 و از منطقه اى 5 مرد و از نقطه ديگر 6 مرد و از منطقه اى 7 مرد و از جايى ديگر 8 مرد و از منطقه اى هم 9 تن ، تا اينكه عدد يارانش كامل مى گردد.)) (350)

بعيد نيست دو دسته اى كه در دو روايت گذشته آمده است يك دسته و گروه بيشتر نباشد كه قبل از ساير ياران حضرت مهدى عليه السلام به مكه مى رسند.

به نظر مى رسد آن دسته از ياران حضرت كه ناگهان از بسترشان ناپديد شده و به قدرت خداوند سبحان از شهر و ديار خود در يك چشم به هم زدن به مكه منتقل مى شوند، مقامشان برتر و بالاتر از افرادى است كه قبل از آنها بدانجا مى رسند. و اما آن گروه كه به هنگام روز به وسيله ابر رهسپار كوى دوست مى شوند، چنانكه روايات يادآور شده اند با نام و نام پدرشان شناخته شده مى باشند، به اين معنا كه آنها به صورت طبيعى وارد مكه مى شوند و مردم را بر نمى انگيزند. اين افراد به طور عموم برترين و با فضيلت ترين ياران حضرت هستند و بعيد نيست كه آنان همان مومنان واقعى باشند كه با حضرت زندگى مى كنند و يا در سراسر نقاط جهان كارهاى آن بزرگوار را انجام مى دهند و زمان ظهور را به طور دقيق مى دانند و در وقت مقرر حضور مى يابند.

در اين مورد امام صادق عليه السلام مى فرمايد:

((ياران صاحب الامر براى او محفوظ هستند، حتى اگر تمام مردم از بين بروند. خداوند ياران مهدى را نزد او مى آورد و خداى سبحان درشان آنها فرمود: ((اگر به آن كفر بورزند ما گروهى را بر اين امر مى گماريم كه به آن كفر نمى ورزند)) و نيز در حقشان فرمود: ((به زودى خداوند گروهى را جايگزين آنان مى كند كه وى آنها را دوست مى دارد و آنها نيز دوستدار وى هستند، آنان نسبت به مؤ منان متواضع بوده و در مقابل كافران سر سخت اند.)) (351)

امام باقر عليه السلام فرمود:

((.... گروهى از آنان هستند كه شبانگاه از بستر ناپديد شده و بامدادان در مكه بسر مى برند و گروهى كه ديده مى شوند به هنگام روز به وسيله ابر حركت مى كنند، با نام خود و نام پدر و خصوصيات نسب شان شناخته مى شوند. پرسيدم فدايت شوم كدام دسته از نظر ايمان برتر و بالاتر است ؟ فرمود: آن گروه كه به هنگام روز با ابر حركت مى كنند)) (352)

معناى اينكه سير و سفر آنها به وسيله ابر در روز انجام مى گيرد، اين است كه خداوند متعال آنان را به طريق معجزه آسا توسط ابر به مكه مى رساند، چنانكه احتمال دارد مانند مسافران ديگر به وسيله هواپيما و گذرنامه كه نام شخص و نام پدر، در آن ثبت مى شود رهسپار آن ديار شوند، اما اينكه روايات ، به مورد حركت معجزه آسا تعبير كرده است ، چون در آن زمان هواپيما وجود نداشته است .

و شايد ملاك برترى و امتياز اين گروه بر آن دسته كه شبانگاه از بسترشان ناپديد مى گردند، اين باشد كه آنها همان مومنان واقعى هستند كه با آن حضرت همكارى دارند و ما بدان اشاره كرديم و يا آنكه يارانى هستند كه امام عليه السلام قبل از ديگران در آن برهه با آنها ارتباط برقرار كرده و آنان را به انجام ماءموريت هايى موظف مى سازد. در حاليكه گروه ديگر، آن شب را در منزل خود به سر مى برند و هيچيك از آنان نمى داند كه در پيشگاه خداوند يكى از ياران امام مهدى عليه السلام محسوب شود! ولى به سبب ميزان تقوا و خرد و آگاهى شان ، شايستگى احراز چنين مقام والايى را پيدا مى كنند و خداى سبحان آنان را برگزيده و شبانه به مكه مكرمه منتقل مى سازد و شرفياب محضر مقدس مهدى عليه السلام مى شوند.

در پاره اى از روايات آمده است كه آنها در حاليكه بر بام خانه هاى خود خوابيده اند، ناگاه اهل خانه آنها را نمى يابند و خداوند آنان را در آن لحظه به مكه انتقال مى دهد، اين مطلب اشاره به اين معنا دارد كه ظهور آن حضرت در فصل تابستان و يا حد فاصل بين تابستان و پائيز واقع مى شود چنانكه اشاره خواهيم كرد، و به اين معنا نيز اشاره مى كند كه شمارى از اين گروه ، از مردم مناطق گرمسيرند كه بر بام و با حياط خانه هاى خود مى خوابند.

در روايت آمده است كه زمان گردهمائى آنان در مكه ، شب جمعه و شب نهم محرم است . امام صادق عليه السلام در اين باره مى فرمايد:

((خداوند سبحان آنان را در شب جمعه گردهم مى آورد و صبح جمعه جملگى در مسجد الحرام با آن حضرت دست بيعت و وفادارى مى دهند و هيچيك از آنان سرپيچى نمى كند.)) (353)

اين مطلب با آنچه كه در منابع روائى شيعه و سنى آمده است هماهنگى دارد، كه خداوند متعال در يك شب ، قيام آن حضرت را سر و سامان مى دهد و پيامبر (ص ) فرمود:

((مهدى از خاندان ما اهل بيت است و خداوند قيام وى را در شب سامان مى بخشد.))

و در روايتى ديگر آمده است كه :

((خداوند قيام او را در شبى سامان مى دهد)) (354)

چرا كه گرد آمدن ياران مهدى عليه السلام از جمله الطاف خداوندى در اصلاح امر و سامان دادن به قيام ولى خود مى باشد، اين روايت همچنين با روايات متعددى كه آغاز ظهور حضرت را غروب روز جمعه نهم محرم و سپس روز شنبه دهم محرم تعيين مى كنند هماهنگ مى باشند.