از آنچه در باب انتظار فرج بيان شد معلوم و واضح گرديد كه: هرگاه حقيقتاً معنا و مصداق انتظار ــ بر وجهى كه بيان شد ــ چه از نظرظاهرى و چه از نظر قلبى ، با شرايط لازمه آن و با آن آداب خاصه اش در كسى محقّق شد طوريكه آثار وعلائم آن آشكار و هويدا باشد ، پس عنوان نصرت و يارى به وجود مبارك حضرت حجة الله صلوات الله عليه ، بلكه نصرت به جميع آباء طاهرينشان (عليهم السلام) ، بلكه به جميع اولياء الهى در او موجود و محقّق شده است .



و اين نصرت و يارى در واقع با همه اقسام نصرت تحقّق پيدا كرده ، يعنى: هم نصرت و يارى است نسبت به قلب مباركشان كه ارتفاع هموم از آن مى شود ، و هم نسبت به وجود اقدس شان كه دفع شدائد و بليّات دوران غيبت از ايشان مى شود ، و هم نسبت به حقّ جليل ايشان ، و هم نسبت به دوستان و شيعيانشان ، هم در جهات اُخروى آنها و هم در جهات دنيوى آنها كه در همه آن جهات براى آنها فرج مى شود ، و از هر خوفى و هر شرّى و هر حزنى و هر بلائى آسوده خاطر و راحت مى شوند .



و در هركدام از اين جهات آن حضرت را با قلب و زبان و جسم خود نصرت ويارى كرده است ، پس بوسيله همين حال انتظار ــ هرچند امر فرج قبل از مرگ او واقع نشود ــ در زمره انصار و ياورانِ واقعى آنحضرت(عليه السلام)محسوب خواهد شد ، بواسطه آنكه جميع اين خصوصيّات نسبت به ايشان در زمان ظهورشان حاصل مى شود ، و بنده مؤمن در آنچه وسيله وقوع ظهور و تعجيل آن مى شود با حال اميدوارى به وقوع آن و با كمال اشتياق و فرح بر آن ، سعى و كوشش كرده است.



چنانچه حضرت ابراهيم خليل (عليه السلام) بعد از آنكه در رؤيا جريان امر به ذبح حضرت اسماعيل (عليه السلام) را مشاهده نمود و همه اسباب و مقدّمات آن را بجا آوردند ، ولى وقوع آن به امرى از جانب خداوند متعال ممنوع شد ، پس خطاب شد: ( قَدْ صَدَّقْتَ الرُؤيا )( [49] ) يعنى : به آنچه مأمور شديد در مورد ذبح اسماعيل (عليه السلام)عمل كرديد ، و از اين جهت فيض عظيم الهى و اجر جزيل او را ــ ولو با حال واقع نشدن آن ــ دريافتند .



پس بنابراين و با ملاحظه آنچه در انواعى از اخبار تصريح شده است چنين استفاده مى شود كه هرگاه بنده در هر عمل برحسب مقدور خود با صدق نيّت در جميع اسباب و مقدّمات وقوع آن سعى نمايد ، ولكن بواسطه مانعى از جانب خداوند متعال ــ بدون آنكه به اختيار خود او باشد ــ آن عمل بوقوع نپيوندد ، پس آن بنده واقعاً عند الله از اهل آن عمل خواهد بود ، و به فضل كامل آن فائز خواهد گرديد .



پس همچنين است در مقام يارى حضرت ولىّ الله صلوات الله عليه ، هرگاه بنده بر حسب مقدور خود در اسباب آن سعى و اهتمام نمايد ، كه از اعظم آنها امر انتظار فرج است ، كه اكثر اسباب و وسائل نصرت را در بر دارد ، كه با شرايط و آداب خاصه مزبوره آن حاصل شود .



بخصوص كه هرگاه متوجّه به حاصل شدن نصرت آنحضرت (عليه السلام) به آن باشد ، و قصد و نيّت آن را هم بخصوصه در آن بنمايد ، پس چنين بنده اى داخل در زمره انصار و ياوران آنحضرت خواهد شد و به فيض آن فائز خواهد گرديد ، هر چند بر حسب مصالح و حكمتهاى ظاهره يا خفيّه الهيّه ظهور امر فرج آنحضرت (عليه السلام)تأخير افتد