امّا مطلب اوّل : اوّلا بايد بدانيم حقوقى بر عهده انسان لازم مى شود كه بايد به ذى حقّ اداء نمايد ، و آن حقوق بر سه قسم است :



قسم اوّل : حقوقى است كه خداوند متعال آنها را بر عهده بندگان فرض و لازم فرموده است ، يعنى تعلّق حقوق به همه اهل ايمان بواسطه همان اشتراك و اتّحاد آنها است كه در وصف اركان اسلام و ايمان دارند بدون آنكه فعل خود بندگان به اختيار آنها موجب تعلّق آن حقوق شده باشد .



قسم دوّم : حقوقى است كه بر عهده بندگان تعلّق مى گيرد ، و لكن سبب تعلّق آن حقوق به اختيار خود آنها ـ به فعل و عملشان ـ است ، ولى ارتكاب آن فعل به وجه جواز يا استحباب يا وجوب مى باشد ، مانند حقوقى كه ما بين شوهر و زن يا معلم و شاگرد يا والدين و فرزند و همسايه و امثال اينها مى باشد .



قسم سوّم : حقوقى است كه بر عهده انسان به اختيار و به فعل خودش تعلّق مى گيرد ، و لكن بر وجه ظلم و معصيت و حرمت ، مانند غيبت كردن و تهمت زدن و نمّامى و افساد مابين دو كس نمودن ، و مانند مال كسى را سرقت كردن ، يا گرفتن آن به نحو ديگر و به ظلم و زور يا حيله گرى نمودن و امثال اينها