بازگشت

هاليوود و مهدويت قسمت سوم


گفت و گو با دكتر حسن بلخاري

فيلمسازان آمريكايي مهدويت را نشانه گرفته اند





مهدويت از كي براي غرب يك دغدغه شد.



اولاً، اين نكته را خدمتتان عرض كنم بعد از مسألة ظهور صفويه در ايران و اوجگيري اهداف استعماري غرب نسبت به شرق و اينكه ايران را مي خواست دروازة هند بكند، مسأله مذهب ما هم براي آنها جدّي شد، عثماني سني بود و ما شيعه و آنها هم از اين استفاده كردند.



آنجا به طور جدّي وارد شناخت مباني مذهبي ما شدند كه از آن براي خود استفاده كنند.



يكي از مواردي كه اينها به آن پي بردند مسأله «باب بودن » بود.



يعني آنها متوجه شدند كه ما در اعتقادات اسلامي يك منجي داريم كه زماني ظهور مي كند و لذا سعي كردند كه از اين موضوع براي رسيدن به اهداف سلطه جويانه خود استفاده كنند.



اينكه شما مي بينيد «مستر همفر» در كتاب خاطراتش ذكر مي كند كه چطور ما محمدعلي باب را انداختيم در اين فضا و گفتيم تو بابي و امام زماني به نحوي نشان مي دهد كه غرب نسبت به تأثير و اوج حضور اين انديشه در تمدن اسلامي شناخت پيدا كرده است ، اين را داشته باشيد تا بعد برويم سراغ امام مهدي سوداني .



آن كسي كه در سودان حدود 100، 120 سال پيش قيام كرد و تحت عنوان مهدي درجهان مطرح شد.



اين باز بُعد دوم بود و كتبي كه صهيونيستها بعد از آن نوشتند كه مشهورترينش «چهارپر» است كه سعي كرده مهدويت را در ذهن جهانيان بشكند.



يعني مسأله ، مسألة دامنه داري است و بعد از آن شما بيائيد سراغ مركز شيعه شناسي استراسبرگ فرانسه كه البته آنها امام جعفر صادق ، عليه السلام ، را مبنا قرار داده اند، اين مصداقهاي جزئي را دارم عرض مي كنم و مي خواهم اين نكته را بگويم كه براي غرب شناخت محورهاي اسلام و بويژه شيعه خيلي مطرح است .



شما مي دانيد غربيها از ايران و عراق خيلي ايمن نبودند.



كشورهاي عربي را با دست نشانده ها توانستند تحت سيطره خود دربياورند، امّا اينجا را نه .



در جريان فتوايي كه داده شد و مسلمانها ريختند به سفارت روسيه در ايران همه را به قتل رساندند صرف اينكه به ناموس ايران تجاوز شده بود و پشت سرش ديدند پشت همه اين جريانات يك آخوندي نشسته و دوتا جمله نوشته .



اهل سنت با چنين فضايي آشنا نبود كه حكم جهاد داده بشود، اينها فهميدند يك قشري در اين وسط وجود دارد كه قدرت بسيار عظيمي دارد، بعد در مسألة تحريم تنباكو هم اين را ديدند.



اينها نكات مهمي است كه در نگاه غرب نسبت به شناخت مفاهيم محوري شيعه نقش داشت .



قبل از انقلاب اسلامي و فيلم «نوسترآداموس » هم اينها فعاليتهايي در اين راستا انجام داده بودند.



منتهي مسأله مهدويت پس از پيروزي انقلاب ايران براي اينها مطرح شد.



اين فيلم مربوط به سالهاي 80 و 81 ميلادي است .



در فيلم هم ذكر مي شود كه در سال گذشته ولي جهان در سال 81 با اين فيلم آشنا شد.



اينها وقتي با انقلاب اسلامي روبرو شدند به تصريح خودشان غافلگير شدند.



رئيس سازمان سيا اين نكته را در حرفهايش گفته بود.



از اين جهت شما مي بينيد خيلي خام در اين فيلم با اين مسأله برخورد مي كنند.



اين فيلم را «اورسون ولز»ي كه فوق العاده معتبر بود در جهان سينما و بنا به اعتبارش هم او را برداشتند مفسر اشعار نوسترآداموسش كردند اسكار هم به او دادند كه يهودي هم هست و فيلم «همشهري كِين » را ساخته بود، در 23 سالگي .



خيلي ساده برخورد مي كند، مي گويد 600 ميليون مسلمان در خاورميانه جمع شده اند ثروت عظيمي دارند و براي صلح جهاني خطرناكند.



شما احساس نمي كنيد كه بايد اين حرف را براي مخاطبت جا بيندازي كه مسلمان چون به ارزشهاي نهفته خودش پي برده و ثروت دارد الزاماً خطر است ؟ يعني هر كه ارزشش را بفهمد و ثروت داشته باشد براي صلح جهاني خطر است ؟ خيلي رو برخورد كرده است ، چون خيلي سراسيمه مي خواهند امواج انقلاب اسلامي را تخريب كنند و تصوير و تفسير بدي از آن ارائه بدهند و آمدند روي مسأله مهدويت ، چون بالاخره آنها پي برده بودند كه بايد روي اين نظريه كار بشود.



«هايزر» و همراهانش كه در اوج انقلاب اسلامي در سال 57 به ايران آمده بودند و قرار بود همان 19 بهمن مدرسه رفاه ، مسجد دانشگاه تهران را كه اكثر شخصيتها در آنجا بودند و فيضيه را بزنند، امّا امام با اين استراتژي كه «بگوييد اين حكم از من نيست »، توانست اين مسأله را مهار كند و بعد آمدند سراسيمه وارد عمل شدند كه اين هم قابل بررسي است .



بايد روي آن تحقيق بكنيم .



قبل از انقلاب هم بود، بعد از انقلاب هم سراسيمه آن فيلم را ساختند، بعد وقتي در جنگ نقش محوري امام زمان ، عليه السلام ، مطرح شد.



عين كلام امام اين است كه فرمانده اصلي جنگ امام زمان ، عليه السلام ، هستند.



مسأله بسيار فراتر رفت براي غربيها كه آن كنفرانس خيلي كلاسيك و سطح بالاي تل آويو را گذاشتند.



من مجموعه گفتارهايي كه پيرامون امام زمان ، عليه السلام ، را درحد توان خودم در اين كنفرانس ارائه شده ، جمع آوري كرده ام .



در كتاب «تهاجم فرهنگي » خودم آورده ام كه برنارد لوئيس اين را مي گويد.



چون مضمون مقالاتش به دستم رسيده است .



ديدم چقدر مسألة امام زمان ، عليه السلام ، براي اينها مهم است .



بعد بازي كامپيوتري «يا مهدي » ساخته شد، مقالات مختلفي نوشته شد، فيلمهاي مختلفي ساخته شد، منتهي از دهة 90 آمدند سبك كار را عوض كردند.



خيلي جالب است اگر به اين نكته توجه شود.



ديدند اگر بيايند امام زمان شيعيان را نفي كنند به نحو ديگري اثباتش كرده اند، چون در جهان اين اتفاق وجود دارد كه چيزي را غرب نفي كند، حتماً يك ارزشي دارد.



افكار عمومي جهان اين زيركي را هم دارند و درعين حال كه اين كار انجام شود به نحوي تبليغ هم هست .



لذا عوض شد و در دهه 90 در فيلمهايي مثل «صهيون »، «آرماگدون » يك بعد اثباتي براي آن طرف مطرح شد به جاي بعد تخريبي اين طرف .



ولي باز با اين حال در سال 1997 براي اينكه مسأله نوسترآداموس فراموش نشود چون در اين فيلم گفته شده بود، هرچند خود نوسترآداموس عدد نياورده و صور فلكي را گفته كه تكرارپذيرند و زمان دقيقي براي اين مسأله مشخص نكرده و نمي توانسته هم مشخص كند، چون اگر شارلاتان بوده كه قطعاً نمي توانسته و اگر نه «كذب الوقّاتون ».



اصلاً نمي توانسته عدد بگويد.



اينها گذاشتند براي اينكه امواج انقلاب اسلامي را در جهان تخريب كنند و براي اينكه فراموش نشود كه گفته بودند سال 99.



در سال 97 «گاسپار وان برگر» Next wa (جنگ بعدي ) را نوشت و بخشي از آن را اختصاص داد به اينكه در سال 99 شخصي در ايران به قدرت مي رسد، به اسم «محمد منتظري » كه اسم اصلي امام زمان ، عليه السلام ، است و منتظري هم از انتظار گرفته شده و هيچ ارتباطي با «شهيد محمد منتظري » حزب جمهوري اسلامي ندارد.



(در فيلم نوسترآداموس هم مي گويد مردي كه نام آخرين پيامبر را برخود دارد دوشنبه را براي تعطيل برخواهد گزيد).



مي گويد ايشان به قدرت مي رسد و دانشمندان ناراضي هسته اي شوروي را فرا مي خواند و مي گويد من به شما دلار مي دهم اسلحه بسازيد، اينها مي آيند يك اسلحه مي سازند به اسم «ذوالفقار».



كافي است شما سكانس اوليه فيلم The sold of Islam ـ 1986، BBC را ببينيد كه ذوالفقار مي آيد كره زمين را متلاشي مي كند.



اول چهار قسمت اين فيلم اين صحنه بود كه من در برنامه هاي تصويري دانشگاهي خودم از آن استفاده مي كنم .



ذوالفقار آزمايش مي شود و نتيجه مثبت است ، وقتي نتيجه مثبت مي شود، رئيس جمهور فرضي ايران به امريكا مي گويد خليج فارس را خالي كنيد، آمريكا چون ارزيابي درستي ندارد.



خالي مي كند.



نيروهاي ايراني مي روند به سمت سرزمينهاي غربي كه صليبي ذكر مي كند.



قصه پرتي است مشخص هم بود كه مي خواهد قضيه نوسترآداموس را كه 17، 18 سال از آن گذشته و در ذهنها فراموش شده ، زنده كند.



شما مي گوئيد قصه اي نوشته شده است و وهم است و...



امّا اينها سناريو مي سازند و مبناي برخورد سياسي خودشان را اين سناريو خودساخته قرار مي دهند.



خبر اين است در تاريخ 9 دسامبر 1998 (18 آذر 77) نيويورك تايمز، روزنامه مشهور آمريكايي ، خبر داده كه : «عده اي از دانشمندان انستيتو بيوتكنولوژي روسيه به خدمت ايران درآمده اند...



و عده اي ديگر در روسيه براي توليد سلاحهاي ميكروبي همكاري مي كنند.



فردي به نام مهدي رضايت مشاور علمي رئيس جمهور ايران ، يكي از فعالان ايراني در اين زمينه است ».



اين در حالي است كه آقاي خاتمي مطقاً مشاوري به اسم مهدي رضايت ندارد.



جالب اين است كه اين خبر را نيويورك تايمز مي دهد (مي خواهم بگويم پشت پرده صهيونيسم دارد همه چيز را به هم وصل مي كند).



بعد دولت آمريكا به استناد خبر نيويورك تايمز بيانيه مي دهد و از تلاشهاي تسليحاتي ايران ابراز نگراني مي كند، اينها دارند اينجوري در اين فضا كار مي كنند.



ما در تهران به بچه هايي برخورد كرده ايم كه «يا مهدي » و «اللهاكبر» به گوششان خورده احساس نفرت به آنها دست داده است ؛ چرا؟ چون خوب دارد جوانان ما را تربيت مي كند.



آخر غرب از امام زمان ما چه اطلاعي دارد كه مي آيد و بازي «يامهدي » را مي سازد.



شما در نيويورك بگوئيد: ûPersian Gulf inferno‎ را مي خواهم .



مي گويد: ûWhat do you mean?‎ ، منظورت چيست ؟ شما بفرماييد «يا مهدي » بازي در اختيارتان قرار مي گيرد.



اين دارد تربيت مي كند.



من در كتاب مباحث جديدم كه البته در «تهاجم فرهنگي » ذكر نكرده ام گفته ام كه الان تربيت دارد جاي تهاجم را مي گيرد و همة اينها بيانگر آگاهي از نقش محوري مهدويت در 200 سال گذشته در تكوين حركتهاي اجتماعي و سياسي در متن شيعه است .



من بجد عرض مي كنم كه غرب هرجا پا گذاشته تأثير را ديده كه انقلاب اسلامي اوجش بود، لذا الان روي تخريب مفهوم مهدويت در جهان كار مي كند، از يك طرف مهدويت ما را مي كوبد، از يك طرف دارد مهدويت تخيلّي خودش را ترويج مي دهد، ماتريكس مي سازد و Zion را.



جالب است بدانيد كه الان در استراليا دارند همزمان قسمت دوم و سوم ماتريكس را مي سازند.



سال آينده كه به بازار خواهد آمد ببينيد چقدر استعاره هاي صهيونيستي و مهدويت در آن نقش دارد.



پس ظاهراً حضور نظامي آمريكا در خليج فارس چندان ربطي به صدام و عراق و كويت ندارد؟ بله ، حضور دائمي خودش را با «يامهدي » كنترل مي كند.



به نكته خيلي مهمي اشاره كرديد، اين سبب شد من نكته خيلي مهمتري را عرض كنم .



كساني كه اين مصاحبه را مي خوانند اصلاً اينجور برداشت نكنند كه يك فضاي مذهبي خاص دارد تمامي ابعاد سياسي جهان را براساس ديدگاههاي مذهبي اش تفسير مي كند.



واقعاً اين نيست .



من حاضرم با افرادي كه در اين قلمرو مي گويند نظريات خاصي را داريم تحميل مي كنيم به بحث بنشينم .



چرا من به نيويورك تايمز و فيلمهاي هاليوود و «يامهدي » استناد كردم ؟ مي خواهم بگويم براساس مجموعه تحقيقات داريم اين نظريات را ذكر مي كنيم .



صرفاً از يك ديدگاه مذهبي يا سياسي خاص نيست .



براي اين نكته جالب شما من اشاره مي كنم به جريان قيام 1979 مكه ، من متأسفانه اسم شخصي را كه با اسم مهدي در مسجدالحرام قيام كرد در ذهنم نيست .



اصلاً موصاد به ياري فهد آمد، سه روز اصلاً مكه و مدينه در دست اينها بود و اينها ذكر كردند كه ما با اسم امام زمان داريم قيام مي كنيم .



شما اين مسأله را داشته باشيد.



انقلاب اسلامي ايران پيروز شد و دقيقاً مدت كوتاهي پس از پيروزي انقلاب اسلامي چنين اتفاقي در مكه و مدينه مي افتد.



مي دانيد كه مكه و مدينه مركز جهان اسلام هستند.



(در پرانتز هم اين نكته مهم را عرض كنم كه هيچ فكر كرده ايد چرا تخريب مجسمه بودا با حج مسلمين همگام و همزمان شد؟ خيلي مهم است .



همچنان كه رسانه هاي ما روي جشن كريسمس در جهان توجه دارند يك اتفاق مهم جهاني دارد مي افتد.



يك ميليون مسلمان دارند جمع مي شوند مكه ، طبيعي است كه رسانه ها زوم مي كنند، خبر ارائه مي دهند، فيلم تهيه مي كنند.



جالب است بدانيد روزنامه هاي ايران هفته پيش در ايّام عيد قربان تصويري را از مسجدالحرام در صفحه اول خودشان چاپ كردند و خيلي هم زيبا بود و از رويتر بود.



همزمان با انعكاس اين عظمت اسلامي در مكه و مدينه تلويزيون CNN فيلم پخش مي كند كه دارند با آر. پي . جي مجسمة بودا را مي زنند.



اينها همزماني اش واقعاً مسأله دار است و دارد آن را خنثي مي كند).



در فيلم نوسترآداموس هم عظمت مسلمين را در مكه و مدينه نشان مي دهد.



اينها سمبل وحدت عظمت و قدرت و هويت ما هستند و غرب مي داند كه هر اتفاقي مي افتد از آنجاست ، اين يك مسأله .



قيامي كه در مكه رُخ مي داد و متأثر از انقلاب اسلامي ايران بود.



براي غرب خيلي مهم بود، براي غرب مي توانست اين موضوع اينجور باشد كه مكه مي تواند مركز خيلي مسائل باشد.



ضمن اينكه مي دانيم امام زمان ، عليه السلام ، قيامشان را از آنجا شروع مي كند.



آنچه كه شما فرموديد كاملاً درست است .



او مي خواهد اولاً نيروي نظامي اش يك سد بين ايران و عربستان باشد.



سياست خارجي غرب در خليج فارس اين است كه نگذارد بين اين دو قدرت ائتلاف استراتژيك صورت بگيرد؛ از يك طرف هم نمي خواهد تنازع باشد چون خيلي ها طرف ايران را مي گيرند و او مشروعيتش را ازدست مي دهد و تنازع به نفع ماست .



چون افكار عمومي دنياي اسلام با ماست و اگر اين افكار عمومي مواجه بشوند كه دشمن ايران عربستان است ، خادم الحرمين مشروعيت خود را در دنياي اسلام ازدست مي دهد لذا شما نقشه را اينطور ببينيد كه اين نيروها حائل بين مكه و مدينه هستند، با ايران ، ايراني كه پيام انقلابي دارد و آنجايي كه مشروعيت مذهبي دارد البته حرمين ، نه حاكمانش و طبيعي است كه در چنين فضايي مي آيند در اينجا نيرو پياده مي كنند.



نكتة ديگري هم هست ، امام در سال 1359 سخنراني داشتند، در آن سخنراني كه پيرامون نيمه شعبان بود، فرمودند: «در تمام بشر كسي نبوده الا مهدي موعود، سلام اللهعليه ، كه خداي تبارك و تعالي ذخيره كرده است براي بشر.



هريك از انبياء كه آمده اند براي اجراي عدالت آمده اند و مقصدشان اين بود كه در همه جهان عدالت را اجرا كنند.



لكن موفق نشدند بعد از انبيا و اولياي بزرگ از پدران حضرت موعود كسي نبوده است كه عدالت را اجرا بكند و اين يك موجودي است كه ذخيره شده است براي همچنين مطلبي ».



اين سخنراني وقتي پخش شد اولين جايي كه در كشورهاي عربي انعكاس داشت «الرأي العام » بود در كويت .



پس از آن 40 مقاله يا فتوا صادر شد مبني بر تكفير حضرت امام به سه دليل كه مثلاً ايشان معتقد شده پيامبران عاجزند، توانايي امام زمان ، عليه السلام ، فوق قدرت است .



و تكميل شريعت ، پس شريعت ناقص است و ايشان مي آيند و شريعت را تكميل مي كنند.



غرب از اينجا هم پي برد كه مسأله مهدويت چيز بسيار خوبي است براي آنها كه بتوانند مسأله ايجاد كنند.



مجموع اين برنامه ها به گونه اي نشان مي دهد غرب واقعاً دارد روي اين مسأله كار مي كند و حداقل يكي از اهداف استراتژيك حضور در خليج فارس ـ كه من يقين دارم ـ اين است .



ميزان پذيرش جهاني نسبت به بحث مهدويت چگونه است ؟ آفرين .



اين سؤال است .



وقتي من در هند مي بينم «گوتمه » را طلب مي كنند، زرتشتيها كه معتقدند دنيا دارد تمام مي شود، زمان ظهور «سوشيانت » دارد مي آيد، در يهود و مسيحيت هم اين مسأله بسيار بالاست .



پس انگيزه ها و پتانسيل و پذيرش جهاني وجود دارد.



لازم هم نيست كه ما بگوئيم شما بياييد جاي مسيح امام زمان ما را بشناسيد، بلكه امام زمان ،عليه السلام ، را جوري مطرح كنيد كه مسيح زيرمجموعه اش بشود و بتواند به تمام نيازها پاسخ بدهد.



اتفاقاً اگر بتوانيد در اينترنت سايت بزنيد و با جهان وارد مذاكره بشويد، ببينيد چقدر برايتان مطلب مي آيد.



مجلة نيوزويك (News week) ، 23 آگوست 1999، گزارش ويژه دارد و يك جمله بسيار مهم What must be done? (چه بايد كرد؟) انسان به بحران رسيده و انساني كه به بحران برسد ناخودآگاه چشمش به آسمان است و آينده .



رسالت شناساندن امام زمان ، امام حسين و امام علي ، عليه السلام ، به جهان كم از شناسايي آنها توسط خود ما نيست .



منتهي نوع بيان بسيار مهم است .



رسانه هاي ما در برابر اين مسأله چه كار مي توانند بكنند؟اولاً اين كاري كه شما كرديد و ان شاءالله خود امام زمان ، عليه السلام ، هم اجرش را بدهند، اميدوارم مسؤولان ما هم اهميت اين قضيه را احساس كرده باشند، بايد سيستمي در رسانه هاي ما داشته باشد از كانال خود شما هم باشد.



يك چيزي را مقابل خودتان نبايد بگويم و پشت سرتان گفته ام ، دورادور كارتان را دارم تعقيب مي كنم ، در كار شما صداقت و خلوص خاصي است ، يعني دنبال نام و نان نيستيد، اين را آدم منصف متوجه مي شود.



اگر بوديد دنبال خيلي كارها مي شد رفت .



بستر كار هم همين است .



سرمايه ما شيعيان اين است ، بايد كمك بشود.



شما با همين فضا فعلاً قضيه را پيش ببريد، بعد يك نماينده از صدا و سيما، يك نماينده از سازمان تبليغات اسلامي و وزارت ارشاد و حوزه هنري و ديگر جاهايي كه درگير اين مسأله اند بيايند و براي آنها جا بيندازيم ، چرا غرب ماتريكس ، آرماگدون و روز استقلال را مي سازد، صد تا فيلم مي توانم معرفي كنم كه اينها دارند روي آينده كار مي كنند.



اگر دارند كار مي كنند يعني مهم است .



وقتي دارند «يا مهدي » را مي سازند يعني برايش مهم است .



دقيقاً ما معادل آن كار، كار ارزشي و اثباتي بكنيم .



اين نياز به يك تيم تخصصي دارد.



ولي مهمتر از تيم ، جا افتادن ضرورت كار است .



يعني اين كار ضرورتش هنوز براي آقايان تعريف شده نيست و پي نبرده اند.



حالا نمي دانم كوتاهي ما بوده ، آقايان وقت ندارند و به روزمرگي افتاده اند.



چطور در اين زمان كه غرب مردم را به غير فطريات عادت داده مي توان چنين مطالبي را عرضه كرد؟ در بررسيهايي كه كرده ام روشن شده كه امروز دنيا به خستگي رسيده ، يكي از ويژگيهاي لذت جسمي اين است كه انسان پس از مدتي به خستگي مي رسد.



اينكه خود غربيها و شرقيها داد مي زنند چه بايد كرد؟ (What must be done) و يا اينكه وقتي در امريكا اعلام مي شود كه مي خواهيم تظاهرات كنيم براي اينكه خدا برگردد، اينقدر استقبال مي شود يعني پذيرش وجود دارد.



درست است كه غرب دارد تمايل به دنيا را در وجود آنها نهادينه مي كند امّا اينها وقتي با خودشان خلوت مي كنند، مي فهمند كه دارند خطا مي كنند و اين يك زمينه به شما مي دهد، امّا برمي گرديم به اين طرف قضيه .



لذا باز تكيه مي كنم كه زمينه هست .



امّا اين طرف چطور عمل كنند آن مهم است .



شما قرآن را نگاه كنيد قرآن مي خواهد در سورة بقره منافق را شرح بدهد، شناخت منافق ساده نيست ، مؤمن ساده است چون نور درون به بيرون مي زند، كافر هم شناختش ساده است به قول عوام قيافه اش تابلو مي شود، انسان تا نگاه مي كند متوجه مي شود.



امّا منافق به صورت نور است و سيرت نار.



قرآن مي خواهد شرح بدهد مي داند مشكل است ، لذا مي گويد: مثلهم كمثل الذي استوقد ناراً.



سه مرحله آمد پايين «مثل »، «ك »، «مثل » و آن را بصري مي كند در دانشگاه هنر الان دارم اين را مي گويم ، مي گويد: أو كصيّب من السماء.



اين زبان قرآن است كه ما بايد آن را كشف كنيم .



ما مي توانيم از اين سيستمها استفاده كنيم .



مثلاً ازدواج پدر بزرگوارشان با نرجس خاتون ، اصلاً مغفول عنه است .



مي دانيد از آن چه رماني مي شود ساخت ؟ فيلم امام علي واقعاً تأثير گذاشت ، برخي كشورها تقاضاي خريدش را كرده اند، چرا ولايت عشق اينطور نيست ، چون در امام علي پرداخت شده بود، امّا اينجا دارد روايت مي شود و برخورد خطي است .



ما داريم ، ولي بايد روي اين كار شود.


پاورقي

2. سوره بقره (2)، آيه 17: «مَثَلشان، مَثَل آن كسي است كه آتشي افروخت، چون پيرامونش را روشن ساخت، خدا روشنايي از آنان بازگرفت و نابينا در تاريكي رهايشان كرد.



» 3. همان، آيه 19: «يا چون باراني سخت در ظلمت همراه با رعد و برق از آسمان فرود آيد، تا مباد كه از بانگ صاعقه بميرند، انگشتان خويش در گوشها كنند.



و خدا بر كافران احاطه دارد