پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) بر اساس علم و منطق با گروههاى مختلف غير اسلامى مناظره و بحث مى كرد، امام صادق(عليه السلام) چهار هزار شاگرد در رشته هاى مختلف تربيت مى نمود، و خود شخصاً با منكران خدا مى نشست و به بحث و گفتگو مى پرداخت.

اين بحثها و تجزيه و تحليلهاى روشنگرانه نقش مؤثّرى در توسعه اسلام داشت.







قرآن مى فرمايد:



«مردم را به راه پروردگارت با حكمت و پندهاى نيكو و جدال و بحث و انتقاد دعوت كن.»( [13] )

حكمت همان روشهاى استدلالى و منطقى است.

موعظه نيك عبارت از اندرزهايى است كه جنبه عاطفى و احساسى دارد.

مجادله نيك بحثهاى رو در رو وبر اساس انصاف و حسن نيّت است.

حضرت على(عليه السلام) فرمود:

«طرفداران پنج دين مختلف به صورت گروههاى پنج نفرى به حضور پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) براى بحث ومذاكره آمدند به ترتيب: گروه يهود، سپس گروه مسيحى سپس گروه مادّى، سپس گروه دوگانه پرست، سپس گروه مشرك، شروع به مناظره كردند.

پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) با كمال متانت سخن آنها را گوش داد و به پاسخ آنها پرداخت، و اين مناظرات، سه روز بيشتر طول نكشيد، كه هر پنج گروه قانع شدند و به اسلام گرويدند، در پايان گفتند:





ما رَأَيْنا مِثْلَ حُجَّتِكَ يا مُحَمَّدَ، نَشْهَدُ اَنَّكَ رَسُولُ اللّهِ



اى محمّد(صلى الله عليه وآله وسلم) ما همچون حجّت و استدلال تو هرگز در جائى نديده ايم، گواهى مى دهيم كه تو رسول خدا هستى.»( [14] )

آرى! اگر براى جذب تحصيل كرده ها و افراد مختلف غير اسلامى با چنين شيوه اى رفتار شود، نقش مؤثّرى در گسترش اسلام خواهد داشت و همچنين زمينه سازى فكرى حساب شده اى براى آينده درخشان به دست حضرت مهدى(عج) خواهد بود.