تاليف مرحوم حاج شيخ على اكبر نهاوندى (ره )

سيد جواد معلم

تـقـديـم بـه عـارفان حقيقى و آنهايى كه از شدت علاقه به امام زمان (ع ) در جستجوى حضرتش برآمدند و در نهايت موفق شدند به ديدار ايشان نائل شوند و از اين راه ولايت ومحبت حقيقى را به ما بياموزند.



مقدمه

چرا افرادى توانسته اند به حضور امام زمان (ع ) برسند؟ هـمـان طـورى كـه مـى دانـيـد افرادى در زمان غيبت كبرى به محضر مبارك حضرت ولى عصر ارواحنافداه رسيده اند وازاين عنايت و موهبت الهى بهره مندشده اند.

ايـن مـطلب بحدى زياد اتفاق افتاده است كه نياز به توضيح ندارد.

تنهاموضوعى كه جاى بحث و بـررسـى دارد ايـن اسـت كه : اين افراد چگونه توانسته اند به اين فيض عظيم نائل شوند؟ آيابخاطر تـقـوى و ورع و داشـتـن اعمال صالح بوده است ؟ يا چون درجات عالى علمى و معنوى داشته اند, مـوفق به زيارت حضرتش شده اند؟ شايد اينها هم نبوده , بلكه مداومت برتشرف شبهاى چهارشنبه بـه مـسـجـد سهله و كوفه و جمكران و امثال اينها,موجب سرافرازى به اين افتخار عظيم گشته اسـت ؟ و يـا آن كـه تـنـهـا و تنهالطف و عنايت حضرت موجب شده است كه به محضر مباركشان مشرف شوند؟ با توجه به حديث بسيارمشهور و معروفى كه از ناحيه مقدسه حضرت بقية اللّه ارواحنافداه بر دست نايب چهارم خود حضرت شيخ على بن محمد سمرى (ره ) صادر گشته است , يعنى : الافمن ادعى الـمـشـاهـدة قـبـل خروج السفيانى والصيحة فهو كاذب مفتر..

(هركس ادعاى مشاهده آن حضرت رامثل كيفيت مشاهده نواب اربعه بنمايد, دروغگو و تهمت زننده است )معلوم مى شود كه مـسـالـه بابيت و ارتباط اختيارى با آن حضرت ,تكذيب شده است , پس به هيچ وجه و از هيچ راه و هـيـچ كس نمى تواندبطور قطعى ادعا كند كه مثلا فلان كار نتيجه اش زيارت و مشاهده حضرت بـقية اللّه ارواحنافداه است , چون در اين صورت هركس كه آن كار راانجام دهد, حضرتش را زيارت خواهد نمود واين خود يك نوع بابيت است .

از طرفى با دقت در قضايا و تشرفات مختلفى كه از كتابهاى معتبر و افرادموثق نقل مى شود و به ما رسـيـده اسـت , ايـن نكته روشن مى شود كه صاحبان آنها گاه علماى بزرگ و معروف , گاه افراد صـالـح و مـتـقـى , گاهى افراد معمولى , بعضا افرادى از اهل سنت و حتى بعضى از كفار بوده اند, بـه همين جهت و از اختلاف حالات و روحيات اين افراد معلوم مى شود كه تشرف به محضر مبارك آن حـضرت اختصاص به هيچ قشر و گروهى نداشته و ندارد.

ضمن اين كه معلوم مى شود تشرف بـه مـحضر ايشان معمولا هيچ فضيلتى را براى انسان ثابت نمى كند, يعنى نمى توان گفت كه هر كس آن حضرت را ملاقات كرده است , انسان صالح , باورع وكاملى است , اگر چه خود اين موضوع از افـتـخـارات او خـواهـد بـود, زيراهمين كه فردى چشمش به جمال نورانى مولاى انس و جان حضرت بقية اللّه ارواحنافداه بيفتد, افتخارى عظيم نصيبش شده است .

البته از اين مطلب هم نبايد چشم پوشى كرد كه قسمت عمده اين افراد كسانى هستندكه شوق زيارت مولايشان آنها را به فكر مـداومـت بـر عـملى انداخته وبالاخره در پايان آن عمل يا در اثناء و گاهى در ابتداى كار بحضور پربركت امام زمان روحى فداه مشرف شده اند.

و البته عده اى هم بخاطرمشكلاتى كه داشته اند به آن سرور متوسل شده و حضرت به طرق مختلف از آنها دستگيرى فرموده اند.

بـنـابـرايـن در نـهايت , از اكثر قضايا مى توان حداقل به اين مطلب معتقد شدكه : به فكر ديدار آن حـضـرت بـودن و يـا مـتوسل شدن به ايشان و امثال اينهادر بسيارى از اوقات موجب شرفيابى به حضورشان مى شود.

بـا هـمه اينها همانطورى كه قبلا گفته ايم ممكن است در بعضى از اين مواردنتيجه قطعى وجود نداشته باشد.

و جان سخن آن كه اين افتخار فقط طبق انتخاب و نظر خود حضرت است و به تعبير بعضى از بزرگان اهل معنى :((تا يار كه را خواهد و ميلش به كه باشد)).

و مسلم آن حضرت حكيم هـسـتند وهيچ كارى را بدون حكمت انجام نمى دهند, اما آن حكمت براى ما معلوم نيست , لذا مى بينيم افراد مختلف با روحيات گوناگون ايشان راملاقات كرده اند و حتى كيفيت ملاقات آنها هم بـه يـك شـكـل نـيـسـت , يـعـنـى عـده اى در وقـت تـشـرف آن حضرت را شناخته و بعضى هم نـشـنـاخته اند,ولى اينهابعدا از روى قراينى متوجه موضوع شده اند.

حتى افرادى كه حضرت را در هـنـگام تشرف شناخته اند, گاهى در آنها تصرف شده , به طورى كه غير از سكوت و بى حركتى و بـى حـسـى كار ديگرى نمى توانسته اند انجام دهند, ولى بعضى هم خيلى راحت با حضرت صحبت كـرده و حـاجـت خـواسته اند.

حال همين افراد هم گاهى اشخاصى در اوج پاكى و اخلاص و بعضا افرادى معمولى و در نهايت سادگى و كم سوادى بوده اند.

بنابراين همانطورى كه گفتيم معلوم مى شود مصلحت را خود آن مولاى عزيز تشخيص مى دهند و طـبـق هـمـان عمل مى كنند, به طورى كه دربعضى از موارد, صلاح در تشرف به هيچ شكلش نيست وفقط با مكاشفه يا رؤيا و حتى اتفاق افتاده كه بدون اينها جواب داده شده است .

امـا در تمامى اين قضايا به صاحبانشان عرض مى كنيم : هنيئا لكم وگوارايتان باد اين آب حيات و خداى تعالى از اين جرعه هاى حيات بخش به ما هم مرحمت فرمايد.

فايده نقل و بازگو كردن اين گونه قضايا چيست ؟ از هـمـان اوائل غـيـبـت كـبـرى تا بحال , يكى از كارهايى كه علماء و بزرگان تشيع به آن اهميت داده انـد, ايـن بوده است كه قضايا و حكايات افرادى كه آن حضرت را زيارت نموده و يا در خواب و مكاشفه ديده اند و توسلى داشته و اثرات توسلشان را احساس كرده اند, در كتابهايشان نقل نمايند.

در اين زمينه كتابهاى بسيارى را مى توان نام برد و از جمله كتابهايى كه در دوره هاى اخير نوشته شـده اسـت بـخشى از كتاب ارزشمندبحارالانوارعلامه مجلسى , تبصرة الولى علامه بحرانى , جنة الـمـاوى , دارالـسـلام ونـجـم الـثاقب كه هر سه از محدث نورى هستند, مى باشد, و غير اينها كه اگربخواهيم نام تمامى كتابها را ذكر كنيم از حوصله اين مقدمه خارج است .

حـال روى چه دليلى اين كار را مى كرده اند؟ طبعا آثار و خواص اعتقادى , علمى و اخلاقى زيادى در نـقـل آنها هست كه اينطور به آن اهميت داده شده است , يعنى در خصوص اعتقاد به امام عصر ارواحـنـا فـداه نـقـل ايـن قـضـايـا مـوجـب تـقويت عقيده و ايمان شيعيان و حتى غير شيعيان و غـيـرمـسـلـمانان مى شود.

از طرفى پشتوانه بسيار محكمى براى مردم خواهد بود كه در شدائد و فـشـارهـاى زندگى به آن منبع قدرت الهى وحلال مشكلات و امام مهربان امت , متوسل شوند و لااقـل در زير بار اين فشارها, ايمان خود را از دست ندهند و بتوانند با آرامش و سلامت ازمشكلات خارج شوند.

ضمن اين كه نقل قضاياى تاريخى كه واقعيت هم داشته باشند, روح انسان را مى سازد, هـمـان طورى كه مولى اميرالمؤمنين حضرت على بن ابيطالب (ع ), امام حسن (ع ) را به خواندن تـاريـخ تـوصـيه مى فرمايند.

و بالاتر از آن خداى تعالى در قرآن كريم مى فرمايد: فاقصص القصص لـعـلـهـم يـتـفـكرون

(حكايت گذشتگان را براى مردم نقل كن تا به فكرترقى و رشد خود بيفتند.

) ايـن مطلب يعنى تذكر و بهره بردن از تاريخ , يك امر وجدانى است كه هركس در آن شك و ترديد داشته باشد, كافى است فقط يك هفته به خواندن آن مداومت كرده و اثراتش را مشاهده كند.

بـه هـمين خاطر تصميم گرفتم , اولا قدمى در راه آن حضرت روحى فداه برداشته و مولايم را از ايـن طـريق بيشتر معرفى كرده باشم , اگر چه ديگران هم اين قبيل خدمات را انجام داده اند, ولى در تكرار تذكر هم بركاتى هست كه قابل ترديد نيست .

ثـانـيـا نـقـل اين قضايا بتواند تاثير عملى و اخلاقى بر افراد داشته باشد, زيراآنقدر قضيه و حكايت مـسـلـم , يـقينى و وجدانى از اثرات نقل قضاياى تشرف و توسل به محضر آن سرور وامام عالميان شنيده شده است كه خود اينها مى تواند كتابى را تشكيل دهد.

به همين دليل و به خاطر آن كه اين اثـرات مـعـنـوى و اخـلاقى عمومى تر شوند از اين راه وارد شدم واميدوارم عنايات آن حضرت كه هميشه شامل احوالمان هست , در اين مورد نيز ما را در بر بگيرد.

براى تحقق اين امر تصميم گرفتم كه قضاياى كتاب نفيس و گهربارالعبقرى الحسان فى احوال مـولـيـنـا صـاحب الزمان (ع ) را كه از تاليفات مرحوم حاج شيخ على اكبر نهاوندى (ره ) مى باشد, بازنويسى كنم , زيرا اين كتاب حاوى حكايات بسيار زيادى در خصوص تشرفات , مكاشفات , رؤياهاو تـوسـلات بـه محضر اين امام مهربان مى باشد و بحدى مورد اعتمادعلماء, بزرگان و دانشمندان است كه از كتب مرجع در اين زمينه ها قرارگرفته , و غالبا در نقل قضايا به آن استناد مى شود, لذا اهـميت قابل توجهى دارد.

و اين اهميت هم مقدارى مربوط به شخصيت بارز اين عالم فرزانه است كه خوبست در اين جا بطور مختصر شرح حالى از ايشان را نقل نماييم .

شرح حال مؤلف حضرت آية اللّه حاج شيخ محمد رازى مد ظله العالى در كتاب گنجينه دانشمندان

درشرح حـالات مرحوم حاج شيخ على اكبر نهاوندى (ره ) مطالبى را بيان فرموده اند كه ما با قدرى تصرف آنها را نقل مى نماييم : حجة الاسلام و المسلمين شيخ الفقهاء والمحدثين آية اللّه مرحوم حاج شيخ على اكبر نهاوندى در سال 1280 هجرى قمرى متولد شد.

ايشان از شاگردان مولى لطف اللّه مازندرانى , ميرزا حبيب اللّه رشتى ,شريعت اصفهانى , مرحوم مامقانى و حاجى نورى صاحب مستدرك الوسائل مى باشند.

اين عالم بزرگوار به كثرت قدس و تقوى معروف و به زهد و ورع موصوف و از نوادر عصر بودند به طورى كه بسيارى از علماء و مبلغين كنونى از آن جناب اجازه روايتى دارند.

ايـشـان در مـسـجد جامع گوهرشاد نماز جماعت مى خواندند و با اين كه نمازشان از همه نمازها طـولانـى تـر بـود در عين حال جمعيت بيشترى به ايشان اقتداء مى كردند, و جدا از لحاظ كمى و كيفى در خراسان اولين نمازجماعت بود.

آن مـرحـوم حـالات عبادى و خضوع و خشوع مخصوصى داشت , وبالاخره در تاريخ 19 ربيع الثانى 1369 هـجـرى قمرى رحلت نمود وپايين پاى حضرت رضا (ع ) درب حرم - مدفون گرديد.

آقاى مروج دررحلت ايشان اين ماده تاريخ را سروده است : آمد اندوه و سرافكند و پى تاريخ گفت ----- شد نهاوندى مقيم , اندر در سلطان طوس تعدادى از تاليفات آن مرحوم از اين قرار است : 1- خزينة الجواهر 2- گلزار اكبرى 3- وسائل العبيد 4- راحة الروح 5- انهار النوائب 6- الفوائد الكوفيه 7- رشحة الندى 8- طور سيناء 9- مفرح القلوب 10- البنيان الرفيع 11- الجنة العاليه 12- جنتان مدهامتان 13- جواهر الكلمات 14- عناوين اللمعات 15- الياقوت الاحمر

16- انوار المواهب 17- لمعات الانوار علت بازنويسى كتاب كتاب العبقرى الحسان شامل پنج بخش با موضوعات مختلف است , ولى به چند دليل از دسترسى اكثر مردم به دور مانده است : اول : چاپ اين كتاب سنگى است و مطالعه آن براى همه كس ممكن نيست .

دوم : انشاء و شيوه نگارش آن مربوط به چند دهه گذشته است و در زمان ما كمتر مورد توجه قرار گـرفـتـه و حتى گاهى بخاطر عبارات و الفاظفارسى اصيل و عربى نامانوس فهميدنش مشكل است .

سـوم : بـخـشـهاى مختلف اين كتاب جنبه عمومى نداشته و بعضى از آنهاصرفا براى رد شبهات و اشـكـالات دربـاره آن حضرت است و حتى ذكرشان موجب طولانى شدن مباحث و احيانا تشويش بعضى از افكارمى شود.

بنابراين تصميم گرفتم آنچه را كه عموميت بيشترى دارد نقل كنم .

نكاتى درباره چگونگى نقل قضايا در ايـن جـا لازم مى دانم چند نكته را درباره كيفيت نقل قضايا در اين كتاب يعنى بركات حضرت ولى عصر (ع ) يادآور شوم : 1- نسخه اى كه مورد استناد و بحث ماست و مطالب را از آن نقل كرده ايم , همين نسخه دو جلدى بزرگ با چاپ سنگى از انتشارات كتاب فروشى دبستانى تهران , مى باشد.

2- قضاياى اين كتاب را مؤلف بزرگوار, به چند بخش تقسيم نموده اند:تشرفات , مكاشفات , رؤياها, تـوسـلات و بخشهاى ديگر, اما خيلى ازقضايا چون داراى دو يا چند جهت بوده اند, مثلا هم ضمن تـوسـلات قـابـل درج بـوده انـد و هم تشرفات , لذا بعضى را در بخش تشرفات و بعضى رادر بخش تـوسـلات و يا غير آن نقل نموده اند, ولى ما بخاطر آن كه ازمهمترين اهدافمان در اين جا آن بوده كـه مـولايمان و عنايات و الطافشان را بيشتر محسوس كرده باشيم و ثابت كنيم كه در همه جا به مردم توجهات خاص دارند, سعى كرده ايم هميشه در حكايات و قضايا آن جهت محسوستر به حواس ظـاهـرى را نـقل كنيم و به اصطلاح فرد اكمل ومصداق اتم را بگوييم , بلكه بتوانيم از اين راه اين مطلب را محسوس كنيم كه : آن حضرت واقعا دربين ما هستند و در بازارها و محافلمان شركت مى كنند.

بنابراين اگر حكايتى شامل يك رؤيا و يك تشرف بوده , ما آنرا درتشرفات نقل كرده ايم .

و به همين صورت بقيه حالات , و اين باعث شده است كه ترتيب آنها نيز عوض شود.

3- كتاب العبقرى الحسان داراى پنج بخش است كه جلد اول آن سه بخش وجلد دوم دو بخش , با شماره صفحات مجزا, ولى آنچه كه ما نقل كرده ايم مربوط به جلد اول , بخش دوم (المسك الاذفر) و جـلـد دوم , بـخـش اول (الـيـاقوت الاحمر) مى باشد.

و سعى بر اين بوده كه قضايا و تشرفاتى كه درزمان غيبت آن حضرت اتفاق افتاده است , نقل شود, چون قضاياى حين تولد تا زمان شهادت امام حسن عسكرى (ع ) در كتب شرح حالات آن حضرت , زياد نقل گرديده اند.

4- مـؤلف (ره ) بخاطر آن كه كتاب مستند باشد, در ابتداى همه قضاياسند خود را ذكر نموده اند, ولى ما به چند دليل آنها را ذكر نكرده و فقط به ذكر ناقل قضيه اكتفاء كرده ايم : اولا: ذكر اين اسناد براى همه كس مفيد نيست و تنها فايده اش براى علماءاعلام و امثال آنان است , بهمين جهت در انتهاى هر قضيه , آدرس حكايت را با ذكر صفحه و سطر درج كرده ايم , بنابراين در صورت نيازمى توان به آن جا مراجعه كرد.

ثـانـيـا: طـولانـى بودن سند آنهم با اين كيفيتى كه در خيلى از قضايا هست ,غالبا مطلب را از ياد خـوانـنـده اش برده و لااقل بهره او را كمتر مى كند, زيراخواننده تا بخواهد متوجه افرادمذكور در سند و القاب و محاسن ايشان گردد, مطلب از ذهنش خارج مى شود.

5- در ايـن جـا فقط به قضايايى كه در رابطه با امام عصر ارواحنا فداه است اكتفا كرده ايم و از نقل حـكـايات و قضاياى ديگرى كه در كتاب كم هم نيستند, خوددارى شده است .

ضمنا چند قضيه را هم چون ممكن است در آنها خود حضرت نبوده و يا احتياج به تفسير داشته باشند, حذف كرده ايم .

6- كـسـانـى كـه امـام زمان (ع ) را زيارت كرده و يا در عالم مكاشفه و رؤياديده اند, گروه خاصى نـمـى بـاشـنـد, يعنى از هر دسته و هرگروهى , افرادى در اين قضايا سهم دارند, لذا اعمال و نحوه تـشـرف يـا صـحـبـتها و الفاظى كه اين اشخاص قبل از حكايت و يا در حين جريان و حتى بعد از آن داشته اند, براى ما حجت و ملاك نخواهد بود, مگر آن چه كه درصراط مستقيم خاندان عصمت و طهارت (ع ) و شرع مقدس باشد.

7- در نقل قضايا تمام سعى بر آن بوده كه آنچه اتفاق افتاده و يا گفته شده به خوانندگان محترم مـنـتقل شود, بهمين جهت الفاظ و عبارات را به زبان ساده و روان امروزى تغيير داده ايم , و احيانا بعضى از توضيحاتى كه خارج از اصل قضيه است , حذف نموده ايم , مگر در مواردى كه جمله مربوط به معصومين (ع ) باشد, كه تا حد امكان سعى كرده ايم آنها را به حال خود نگه داريم , مخصوصا اگر آن كلام حاوى پيغام يا حكم خاصى باشد.

و در عوض آنچه را كه احتياج به توضيح داشته , در پرانتز ياپاورقى , شرح داده ايم .

تقسيم بندى كتاب اين كتاب داراى پنج بخش است كه توضيحات هر بخش را در اول آن خواهيد خواند: بخش اول : تشرفات , كه شامل دو قسمت مى باشد: قسمت اول : تشرفاتى كه صاحبان آنها در هنگام تشرف امام زمان (ع ) راشناخته اند.

قـسـمـت دوم : تشرفاتى كه صاحبان آنها در همان وقت حضرت رانشناخته اند ولى بعدا از قرائنى متوجه شده اند كه امام عصر(ع ) را ملاقات كرده اند.

البته حكاياتى كه معلوم نيست حضرت در آنها شناخته شده انديا نه , در همين قسمت آورده شده است .

بخش دوم : مشاهدات و مكاشفات .

بخش سوم : رؤياهاى صادقه .

بـخش چهارم : تجليات حضرت , كه سعى كرده ايم در اين زمينه قضاياى ابتداى زمان غيبت را نقل نكنيم .

بخش پنجم : توسلات .

در ايـن جـا لازم مـى دانم از اساتيدى كه مرا راهنمايى و تشويق كرده اند,تشكر نمايم .

همچنين از زحـمـات كـليه كسانى كه در بازنويسى , ويرايش و ساير مسائل فنى اين كتاب , مرا يارى كرده اند, قدردانى بعمل آورم .

امـيـدوارم مـولايـمـان حـضرت ولى عصر ارواح العالمين لتراب مقدمه الفداء ايشان و همگى ما را مشمول عنايات خاصه خود قرار دهند.

مشهد مقدس - سيد جواد معلم 25 رجب المرجب 1419 هجرى قمرى سالروز شهادت حضرت امام موسى الكاظم (ع )