در اين فصل براى پى بردن به علل و زمينه هاى ((غيبت ))و دست يافتن به تحليلى جامع و صحيح ، مرورى داشتيم به وضعيت سياسى - اجتماعى و فكرى عصر ((عباسيان دوم )) ، و دروه مركزيت ((سامرا))در آستانه غيبت امام زمان (عجل الله تعالى فرجه الشريف )، آنچه از ((وضعيت سياسى ))و ويژگى هاى آن در دوره برشمرديم ، عبارت بود از:

1- انتقال مركز خلافت از ((بغداد))به ((سامرا)) .

2- نفوذ و تسلط تركان .

3- عزل و نصب هاى پى در پى .

4- نفوذ زنان در دستگاه خلافت .

5- ستمگرى وزرا و امرا.

6- فتنه ها و آشوب هاى داخلى .

7- قدرت يافتن و خودمختارى مناطق تحت نفوذ.

9- تغيير ماهيت و اهداف فتوحات .

در ((وضعيت اجتماعى )) ، اشاره اى داشتيم به دو قطبى شدن جامعه و تقسيم آن به لحاظ مالى و اقتصادى ، به دو قشر محروم و برخوردار، از اين رو، مقايسه اى داشتيم بين زندگى خلفا، وزرا، امرا، جشن ها، عياشى ها و ريخت و پاش هاى بى حد و حصر و افسانه اى آنان با فقر و تهيدستى و سيه روزى توده مردم .

در ((وضعيت فكرى ))مرورى داشتيم به مهم ترين ويژگى اين دوره كه همان چرخش فكرى آشكار ((متوكل ))از ((اعتزال ))به ((اهل حديث ))و سركوبى ((معتزله ))و قدرت بخشيدن به ((اهل سنت )) و جماعت بود. از علل و انگيزه هاى آن نيز گفت و گويى داشتيم .