در يك نگاه كلى مى توان كتاب هايى را كه در خصوص موضوع ((غيبت )) نگاشته شده به لحاظ تاريخ نگارش آنها، به سه گروه تقسيم كرد. اول آنچه كه در طول زندگى يازده امام عليهم السلام تا هنگام شهادت امام عسگرى عليه السلام (260 ه -/ 874 م ) نوشته شده و دو ديگر آنچه كه در فاصله غيبت صغرى و غيبت كبرى (260-329 ه -/ 874-941 م ) و از آغاز غيبت كبرى (بعد از 329 ه -) تاكنون نگارش يافته است .

1- كتاب هايى كه در موضوع غيبت ، قبل از (260 ه -/ 874 م ) نوشته شده است .

اصحاب و شاگردان ائمه عليهم السلام در طول زندگى يازده امام ، در حدود 400 كتاب نوشته اند كه به ((اصول چهارصدگانه ))(الاصول الاربعماة ) مشهورند، اين اصول و نوشته ها در قرون بعدى (چهارم و پنجم )، اساس جوامع روايى شيعه را تشكيل مى دادند. در برخى از اين آثار و نوشته ها، با نقل احاديثى از پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و امامان عليهم السلام پيرامون غيبت امام مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشريف ) بحث و گفت و گو شده است . به عنوان نمونه از كتاب هاى اماميه ، مى توان به دو كتاب ((الملاحم ))و ((القائم ))از ((على بن مهزيار)) (وكيل امام نهم و دهم ) و ((المشيخة ))از ((حسن بن محبوب )) (224 ه -/ 838 م ) و ((الغيبة ))اثر فضل ابن شاذان (260 ه -/ 874 م ) اشاره نمود.

2 - كتاب هايى كه در موضوع غيبت ، در سال هاى ((غيبت صغرى )) (260-239ه -/ 874-941 م ) نگارش يافته است .

آثار و نوشته هاى اين دوره غالبا بر مبناى آثار قبل از سال (260 ه -/874 م ) نگارش يافته است . نويسندگان اين آثار، فقها يا مبلغينى بودند كه در فعاليت هاى مخفى ((نهاد وكالت ))كه توسط شخص امام دوازدهم (عجل الله تعالى فرجه الشريف ) رهبرى مى شد شركت داشتند. از اين رو، اطلاعات مهمى را ثبت كرده اند كه نمى توان آنها را در كتب تاريخى كه در آن ايام گردآورى شده ، يافت . به عنوان نمونه مى توان كتاب هاى ((الغيبة )) نوشته ((ابراهيم بن اسحاق نهاوندى ))و ((الغيبة الحيرة ))از ((عبدالله بن جعفر حميرى ))، متوفاى بعد از (293 ه -/ 905 م ) و ((الامامه و التبصرة من الحيرة ))اثر ((ابن بابويه ))(329 ه -/ 940 م )، را نام برد.

((كلينى ))(239ه -/ 940 م ) نيز، بخش قابل توجهى از كتاب ((الكافى ))را تحت عنوان ((الحجة ))به مساءله غيبت اختصاص داده است . او اين مطالعه را با تكيه بر اطلاعات مهمى در وضعيت كلى امامت ، بين سال هاى (260-339 ه -/ 874-940 م )، با تاءكيد خاص بر نقش ‍ سفراى امام در اين دوران انجام مى دهد. ((كلينى ))احاديثى منسوب به امامان را درباره غيبت امام دوازدهم (عجل الله تعالى فرجه الشريف ) ثبت مى كند. او اين اطلاعات را از نويسندگان قديمى ((واقفيه ))و ((اماميه )) ؛ همچون ((حسن بن محبوب ))(224 ه‍ /838 م )، ((عبدالله بن يعقوب عصفرى ))(250 ه‍/ 864 م ) و ((حسن بن سماعة ))(263 ه‍/ 877 م ) روايت مى كند. گذشته از اينها وكلاى امام دوازدهم (عجل الله تعالى فرجه الشريف ) ماءخذ اصلى اطلاعات او در زمينه فعاليتهاى مخفى اماميه بوده اند.

3- كتابهايى كه در موضوع غيبت ، بعد از (329 ه‍/ 941 م ) نوشته شده است .

رويداد ((غيبت كبرى ))در سال (329 ه‍/ 941 م ) سر فصل جديدى را در تاريخ اماميه پايه گذارد.

غيبت امام دوازدهم (عجل الله تعالى فرجه الشريف ) از يك سو به دليل طولانى شدن و از سوى ديگر به دليل پاسخگويى به شبهات جديد، آثار و نوشته هاى ديگرى را مى طلبيد. از اين رو، فقها و علماى شيعه به اين مهم پرداختند و آثارى گرانسنگ از خود به يادگار گذاشتند؛ آثار اين دوره عبارتند از: ((الغيبة ))اثر ((نعمانى )) (360 ه‍/ 970 م )، ((كمال الدين و نمام النعمة ))از ((صدوق )) (381 ه‍/ 991 م )، ((الفصول العشرة فى الغيبة ))و ((الارشاد))اثر ((شيخ مفيد)) (413 ه‍/ 1022 م ) و ((الغيبة ))تاءليف ((شيخ طوسى )) (460 ه‍/ 1067 م ).