با صدور توقيعى از جانب امام مهدى (عج الله تعالى فرجه الشريف ) به آخرين سفير خود، و پس در گذشت او به عنوان آخرين نفر از ((نواب اربعه )) ، عصر (( غيبت كبرا)) ى امام دوازدهم (عج الله تعالى فرجه الشريف ) فرا مى رسد. در اين باره با پشت سر گذاشتن ((غيبت صغرى )) ، مرحله جديدى از تاريخ شيعه آغاز مى شود.

در فصل پيشين ،از اين ((توقيع )) و تحليل آن سخن گفتيم . در اين فصل به عنوان مهم ترين مباحث اين دوره ، مرورى خلاصه خواهيم داشت به چهار بحث ذيل :

الف - تاريخ شيعه ،نهضت ها و دولت هاى شيعى در عصر غيبت كبرى .

ب - مبارزات فكرى و سياسى علماى شيعه در اين عصر.

ج - دوره هاى مرجعيت دينى و سياسى در اين عصر.

د - مدعيان مهدويت در عصر غيبت صغرى و كبرى .