شهر ((سامرا)) يا ((سر من راى )) ، در سال (220 ه‍) توسط ((معتصم ))عباسى به عنوان پايتخت جديد انتخاب و در سال (221 ه‍/ 837 م ) به دستور او ساخته شد در همان سال به اين شهر منتقل و آن را مركز خلافت خود قرار داد.

در علت بناى اين شهر گفته شده است كه ، ((معتصم ))وقتى روى كار آمد به علت اين كه مادرش ((مارده ))از كنيزان ترك بود و نيز كمك تركان ، در روى كار آمدن او مؤ ثر بود، و از همه مهم تر عدم اطمينانش به سپاهيان ، علاقه و گرايش زيادى به تركان پيدا كرده ، به طورى كه شروع به خريد و جلب غلامان ترك نمود تا آنجا كه 4000 از آنان در ((بغداد))جمع شدند. آنها به دستور خليفه لباس هاى فاخر مى پوشيدند و از ديگر سپاهيان ممتاز بودند و اجازه داشتند در خيابان هاى ((بغداد))سواره حركت كنند.

مردم ((بغداد))توسط اين ترك ها مورد آزار و اذيت قرار مى گرفتند؛ چون آنان در بازار و خيابان ها، زنان ، كودكان ، پيران و كوران را لگدكوب اسب هاى خود مى نمودند و چه بسا بعضى از اوقات ، مردم هجوم آورده و بعضى از ترك ها را مى كشتند . مردم ((بغداد))كه ديگر به ستوه آمده بودند نزد ((معتصم ))آمده ، گفتند: چنانچه سپاه ترك را از ما دور نكنى با تو خواهيم جنگيد! ((معتصم ))با تعجب پرسيد: چگونه مى جنگيد؟ گفتند: با تيرهاى سحرگاهان ! پرسيد: مقصودتان چيست ؟ جواب دادند نفرينت مى كنيم !يك بار در روز عيد پيرمردى صريحا در اين مورد به خليفه اعتراض كرد .

((ابن اثير))علت اساسى بناى ((سامرا))را عدم اعتماد ((معتصم )) به سپاهيان خود مى داند و اين وجه را ترجيح مى دهد. او مى نويسد: ((در سال (220 ه‍) ((معتصم ))به محل ((سامرا))رفت تا در آنجا شهرى بسازد؛ علت اين بود كه ((معتصم ))گفته بود: من از اين سپاهيان مى ترسم . اگر يك بار بشورند تمام غلامان مرا خواهند كشت ، من ميل دارم در محلى باشم كه مشرف بر آنها باشم و اگر امرى واقع شد از راه صحرا و رود بتوانم به آنها برسم و مسلط شوم ))

از اين تاريخ به بعد، مركزيت خلافت عباسى به مدت 59 سال ؛ يعنى تا سال (297 ه‍) از ((بغداد))به ((سامرا))منتقل شد؛ ((سامرا))در طول سال هايى كه مركز خلافت بود، رشد زيادى كرد به طورى كه به نقل ((تاريخ سامرا))طول بناء در اين شهر به بيش از هشت فرسخ مى رسيده است ! اما پس از نقل انتقال خلافت عباسى از آنجا به ((بغداد))و پس از پايان خلافت ((معتصم ))(289 ه‍) به سرعت رو به خرابى گذاشت و به خرابه اى شبيه شد و فقط قبر دو امام هادى و عسكرى عليهماالسلام و مكان غيبت امام مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشريف ) آباد باقى مانده است .

((ياقوت حموى ))متوفاى اوائل قرن هفتم هجرى خرابه هاى ((سامرا))را پس از مشاهده ، اين گونه وصف مى كند: ((به غير سرداب حضرت مهدى و محله كرخ سامرا كه دورتر از آن است ، تمامى نقاط آن شهر خرابه اى بيش نيست به گونه اى كه بيننده از ديدن آن وحشت مى كند آنهم پس از آن كه در هيچ كجاى روى زمين بهتر، زيباتر و بزرگتر از آن وجود نداشت فسبحان من لا يزول و لايحول .))

((سامرادر اين مدت (220 - 279 ه -) هشت نفر از خلفاى عباسى را پشت سر گذاشته است :

1 - معتصم (218 - 227 ه -).

2 واثق (227 - 232 ه -).

3 - متوكل (232 - 247 ه -).

4 - منتصر (247 - 248 ه -).

5 - مستعين (248 - 252 ه -).

6 - معتز (252 - 255 ه -).

7 - مهتدى (255 - 256 ه -).

8 - معتمد (256 - 279 ه -).

در سال (279 ه -) پس از ((معتمد)) ، ((معتضد))به خلافت نشست . در عصر او مركز خلافت دوباره به ((بغداد))منتقل شد و ديگر هرگز به ((سامرا))بازنگشت .