درباره اينکه آيا اين وضع تاريک و سياه ادامه يافتني است يا نه و آيا اين تاريکي ها همچنان دوام استمرار پيدا مي کند يا نه در حقيقت چهار نوع پاسخ وجود دارد: پاسخي که باقي طبيعت مي گويد نه. اين وضع اصلاح شدني نيست و اين تاريکي ها هم چنان دوام و استمرار خواهد داشت. پاسخ دومي که مي گويد آري، ولي آن را با شک و ترديد و با حدس و گمان اعلام مي دارد. طرد تاريکي ها را طي شرايط و ضوابطي مي داند که حصول آن چندان قطعي بنظر مي رسد. و پاسخ سومي که مي گويد آري، اين امر شدني و اصلاحات قابل تحقق است بدليل وجود زمينه ها در فرد و جامعه و البته پاسخ چهارمي هم از سوي مذاهب است که در آن با قاطعيت به وقوع تحولي در جامعه و پيروزي حق بر باطل اشاره دارند. و ما ذيلا به بررسي يک يک اين موارد مي پردازيم: