آن شب، که بايد شکوائيه هجران را درنورديدند، و به اميدِ وصل و ديدار بيدار نشست، و از جامِ طَهورِ«سَلام»، تا«مطلعِ فجر»، سرمست بود، کدام شب است؟

آن شب، که شاعرِ حافظِ قرآن، با الهام گرفتن از قرآن، آن را«شب وصل» مي نامد، و نامه هجران را، در آن شب، طي شده و پايان يافته مي خواند، کدام شب نوراني و دل افروز است؟ شبي که بايد در عاشقي ثابت قدم بود: در طلب کوشيد، و بيدار ماند، و ديدار جست، و احيا گرفت، و به نيايش پرداخت، و



[ صفحه 128]



کار خير کرد، و صالحات به جا آورد، و به نيازمندان رسيد، و دانايي طلبيد، و مذاکره علم کرد؟ [1] شبي که در آن، کاري بي اجر نخواهد ماند؟ شبي که بايد به ياد روي آن محبوب عزيز، و آن يار آواره از ديار، و پنهان رخسار، با دردمنديهاي عاشقانه ناليد، و ديدار روياو را از خداي طلبيد؟... کدام شب عزيز است؟



شب وصل است و طي شد نامه هَجر [2] .

سلامٌ فيه حتي مطلع الفَجر



دلا در عاشقي ثابت قدم باش

که در اين ره نباشد کار بي اجر



برآ اي صبح روشندل خدا را!

که بس تاريک مي بينم شب هَجر



دلم رفت ونديدم روي دلدار

فغان از اين تطاوُل، آه از اين زجر [3] .



اشاره هاي حافظ، در اين غزل، بويژه با تضمين کلماتِ قرآني«سوره قدر»، رابطه آن با امام و غيبت، ثابت قدم بودن در عاشقي اگر چه مشکلات در کار باشد، و هجراني طولاني تو را از معشوق حقيقي دور بدارد، همچنين آرزوي ظهور و دميدن صبح روشندل وصال، به اميدِ رهايي از شب تاريک هجران و غيبت، و سرانجام، شکوه از تطاوُل مهجوري، و درازي دوران دوري...

آري، حافظ، از اين دوري و مهجوري، اينگونه مي نالد، و از دست تطاول اين هجران و غيبت، اينسان شکوه مي کند، اما با توجه به حقيقت امر، مي خواهد



[ صفحه 129]



تا همگان در شور عشق و عاشقي، ثابت قدم باشند، و در طلب و دلدادگي، استوار مانند...

خواجه شمسُ الدين محمد حافظ شيرازي، درباره ولايت عصر، و ذخيره دهر، بجز اين غزل، سخناني شيفته وار و اشارتهايي لطيف دارد، از جمله:



کجاست صوفي دجّالْ فعلِ ملحدْ شکل

بگو بسوز که مهدي دين پناه رسيد



از غم هجر مکن ناله و فرياد که دوش

زده ام فالي و فريادرسي مي آيد



اي پادشه خوبان

داد از غم تنهايي



دل بي تو بجان آمد

وقتست که بازآيي



مشتاقي و مهجوري

دور از تو چنانم کرد



کز دست بخواهد شد

پايابِ شکيبايي



يارب به که شايد گفت

اين نکته که در عالم



رخساره به کس ننمود

آن شاهد هر جايي [4] .



ساقي، چمنِ گل را

بي روي تو رنگي نيست



شمشاد خُرامان کن

تا باغ بيارايي





[ صفحه 130]





اي درد تواَم درمان

در بستر ناکامي



وي ياد تواَم مونس

در گوشه تنهايي [5] .



[ صفحه 131]