با توجه به آنچه در اين فصل- از آغاز تا اينجا- گذشت، بخوبي آشکار مي گردد، که موضوع «مهدي»، و «انتظار»، و «ظهور»، موضوعاتي است اسلامي، نه مذهبي. و با در نظر گرفتن آنچه در فصل چهارم گذشت، بايد گفت که اعتقاد به ظهور مصلح و مُنجي، در آخرُ الزَّمان، اعتقادي است ملّي، [1] و نه فقط اسلامي، يعني: اهل ملتها و اديان نيز بدان اعتراف داشته اند، و در ميان آنان، در روزگاران قديم نيز، سخن از «موعود»

مي رفته است. [2] .

و واقع اين است که «اسلامي» بودن اين مسئله، اصلي است روشن، و بسيار روشن. بنابراين، عقيده به مهدي«ع»، اختصاص به شيعه ندارد. پيروان ديگر مذاهب اسلامي نيز، در اين اعتقاد و انتظار، با شيعه هماوايند. و البته چنين هم بايد باشد، زيرا احاديثي که در کتابهاي همه مسلمين، از همه مذاهب، درباره مهدي، و شان و مقام و کار او، و غيبت و ظهور او، و علائم ظهور، آمده است احاديث نبوي است، و در مقياسي بسيار، و در حد تواتر، روايت شده است. و حتي ديديم که جماعتي از عالمان و محدثان اهل سنت، کتابهايي ويژه، درباره مهدي«ع» نوشته اند، و در کتابهاي خويش درباره خصوصيات مهدي، علائم ظهور، شمار اصحاب مهدي و نام آنان و... بحثهايي سرشار کرده اند. علت اين امر، که عالمانِ فرقه ها و مذاهب اسلامي، همه و همه، به موضوع مهدي اينگونه توجه کرده اند، و در اين باره اين همه نوشته اند، همان واقعيت است که بدان اشاره کرديم، يعني: اينکه مهدي در اسلام، به وسيله خود پيامبر اکرم«ص» مطرح گشته و تعليم داده شده است، مانند توحيد، امامت، معاد، نماز، روزه، زکات، حج، جهاد، امر به معروف، نهي از منکر، تَولّي، تَبَرّي، قبله، ميقات... و ديگر عقايد و اصول و اخلاق و احکام اسلامي. بنابراين، اعتقاد و توجه به اين امر، بر هر مسلمان لازم است. و برايهمين است که گفته اند:



[ صفحه 85]



در مسائل نقلي، يعني: مسائلي که فقط از راه نقل(گفته خدا، پيامبر و امام) اثبات

مي شود، هيچ چيز وجود ندارد، که اعتقاد به آن، از اعتقاد به ظهور مهدي«ع» اولي و لازمتر باشد، اگر نگوييم که اعتقاد به ظهور مهدي، از پاره اي از مسائل ديني نقلي ديگر اولي و لازمتر است. چرا؟ چون احاديث و بشارتهايي که درباره ظهور مهدي آمده است، به حدّ «تَواتُر» رسيده است، با اينکه احاديث منقول درباره بسياري از اعتقادات مسلمين، به اين حد نرسيده است، بلکه در پاره اي موارد، فقط يک حديث وجود دارد، و با اين حال، مسلمانان آن امر را جزء امور مُسَلَّمه مي دانند. با اين حساب، مسلماني که به آنچه پيامبر اکرم«ص» فرموده و خبر داده است ايمان دارد، نمي تواند به ظهور مهدي«ع» اعتقاد نداشته باشد، با وجود اينهمه احاديث نبوي و گفته هاي پيامبر اکرم، در اين باره. [3] .