نيابتِ عامّه، آن است که امام، ضابطه اي کلي به دست دهد، تا در هر عصر، فرد شاخصي که آن ضابطه، از همه جهت، و در همه اَبعاد، بر او صدق مي کند، نايب امام شناخته شود، و به نيابت از امام، وَلي جامعه باشد، در امر دين و دنيا.

بنابراين، کساني که در دوره غيبت صغري، نيابت داشتند، و با اسم و رسم معرفي شده بودند، «نايب خاصّ» ناميده مي شوند، و کساني که از آغاز



[ صفحه 45]



غيبت کبري نيابت داشته اند و دارند، و بر طبقِ ضابطه معين شده از سوي خودِ امامان، به نيابت رسيده اند، «نايب عامّ» ناميده مي شوند.

نايبان خاص را، «نُوّاب خاص»، و «نُوّاب اَربَعه» [1] مي گويند. نُوّاب اَربَعه- چنانکه از همين تعبير پيداست- چهار تن بوده اند، همه از علما و زُهّاد و بزرگانِ شيعه: