اشاره کرده ايم که دو جريان تعليمي مهم، در فرهنگ ديني تشيع، وجود دارد که بايد هميشه مورد استفاده باشد، و تعليم دهد، و الهام بخشد. اين دو جريان، يکي «دعا» ست و ديگري «زيارت». در برنامه ريزي تعليماتي ائمه طاهرين«ع»، از «مکتب دعا»، و «مکتب زيارت»، در راه رساندن شناختها و تعليمها به مردمان، استفاده هايي عظيم شده است. در خلال جمبه هاي دعا و زيارت، تعاليم سازنده ديني بسيار آمده است. امامان ما نيز چنين خواسته اند که مردمان، به هنگام خواندن دعاها و زيارتها، به آن دستورها و ارشادها توجه کنند، و درحالات صفاي روحي، آن تعاليم ناب را، با گوش جان بنيوشند، و خود را چنانکه در آن گفتارها و سخنهاي متبرک آمده است بسازند. در زيارت مي خوانيم:

و نصرتي لکم معدّة... [1] .

ـ اي پيشوايان دين، من هميشه آماده ياري شما هستم.

ما در اين جمله بصراحت مي گوييم که آماده ياري دين و پيشوايان دين هستيم. پس بايد آماده باشيم، و وسايل ياري را فراهم کرده و تعليمهاي لازمه را



[ صفحه 325]



آموخته باشيم، تا بتوانيم چنين بگوييم. و آيا اين آمادگي چيست و چگونه است؟ اگر ما شيعه از سر صدق بخوانيم و بگوييم که:«اي پيشوايان دين، ما هميشه آماده ياري شما هستيم، و نيروي ياري رساني ما آماده و در خدمت شماست.»، آيا اين آمادگي به صرف گفتن محقق خواهد گشت؟ آيا آمادگي، گفتن است، و بس؟ يا آمادگي براي ياري کردن، فراهم ساختن وسايل ياري کردن است و گذراندن تمرينهاي لازم؟

اين آمادگي براي ياري رساني، در عصر غيبت، ويژگي ديگر مي يابد. و آن ويژگي آماده شدن و آماده بودن، براي شرکت در قيام بزرگ، و «ملحمه کبري» است- که بدان اشارت رفت. کساني که به مقام والاي امام عصر «ع» ارادت مي ورزند، و در اين ارادت ورزي صادقند، و دوست دارند که اهل کردار باشند نه گفتار، بايد از چگونگي که اکنون پديد آمده است شادمان باشند، و جوانان را، در اين آمادگيها، تشويق کنند.

همچنين، در زيارات، مي خوانيم:

سلم لمن سالمکم، و حرب لمن حاربکم. [2] .

ـ اي پيشوايان دين! من در برابر هر کس که با شما از در اطاعت و تسليم درآمده است، سلم و آشتيم، و در برابر هر کس که با شما جنگيده است در حال جنگم.

اين شعاد شورآور بزرگ، به چه معني است؟ آيا جز اين است که شيعه بايد با هر فرد، و هر جريان، و هر حاکميتي که در برابر حق تسليم است، و پيرو حق است موافق باشد، و با هر فرد، و هر جريان، و هر حاکميتي که در برابر حق مي ايستد، مخالف باشد و بايستد و نبرد کند؟ آري شيعه بايد با ستمگران و مستکبران در حال نبرد مداوم باشد: حرب لمن حاربکم...

اينها تعاليمي است که نبايد مورد غفلت قرار گيرد، دست کم، بعد از اين، نبايد مورد غفلت قرار گيرد.



[ صفحه 326]