در فصل نهم، از ابو نصر فارابي نقل کرديم که به هنگام غيبت امام، بايد از آداب و احکام امامان پيشين پيروي کرد، و راه را چنانکه آنان فرموده اند پيمود. اين تعليم که اين فيلسوف بزرگ اسلامي شيعي مطرح ساخته است، همان است که در تعاليم ائمه طاهرين «ع» رسيده است. امامان تأکيد کرده اند که در عصر غيبت به آداب و احکام ديني خود که از مکتب آنان فرا گرفته ايد عمل کنيد، و خط اعتقادي و عملي خويش را، با استواري و صلابت و با اعتقاد و تقيد، نگاه داريد، تا طلوع طلايع ظهور فرا رسد، و پيشواي نهان گشته شما، از غيبت، به در آيد. امام جعفر صادق «ع» در احاديثي چند، که راويان نقل کرده اند، همين مطالب را فرموده است:

... اذا کان ذلک، فتمسّکوا بالامر الاوّل، حتّي يتبين لکم الآخر... [1] اذا اصبحت و امسيت يوما لا تري فيه اماما من آل محمّد، فاحبّ من کنت تحبّ، و ابغض من کنت تيغض، و وال من کنت توالي، و انتظر الفرج صباحا و مساء... [2] کونوا علي ما انتم عليه، حتّي يطلع الله لکم نجمکم... [3] حتّي يأتيکم بصاحبها. [4] .

ـ هر گاه زمان غيبت فرا رسيد، به دستورات پيشين چنگ در زنيد، تا امام آخرين ظهور کند... هر گاه روزي رسيد که امامي از آل محمد در ميان خود نداشتيد، همان اماماني را که دوست مخي داشتيد دوست بداريد، و همان کسان(و خط باطلي) را که دشمن مي داشتيد دشمن بداريد(و از آنها دوري کنيد، و به دام آنها درنيفتيد!)، و



[ صفحه 284]



همواره در خط رهبري و ولايت حقّه جاي داشته باشيد، و صبح و شام در حالت انتظار

(آمادگي) به سر ببريد!... همان ديني را که داشتيد داشته باشيد، تا خداوند ستاره هدايت شما را طاله سازد، تا خداوند صاحب دين را برساند.

علامه مجلسي، در بيان اين احاديث و تعاليم، مي فرمايد:

مقصود از اين احاديث اين است که در عصر غيبت، در امر دين متزلزل نشويد، و در مقام عمل حيرتي به خود راه ندهيد، در اصول و فروع دين، به آنچه از امامان به دست شما رسيده است چنگ درزنيد، و عمل به دين را ترک نکنيد، و از دين خدا روي مگردانيد، تا زماني که امام شما ظاهر گردد... [5] .

و يقين است که انساني که داراي شناخت صحيح نظري و بصيرت عملي است، د رمقام عمل و اقدام نيز، همين پيروي همه جانبه را شعار و پيشه خويش مي سازد.