براي امکان درازْ عمري، بيان ديگري در خور تقرير است، که اينک از آموزگارِ بزرگِ معارف حَقّه، مُتَأَلِّهِ اخيرِ خراسان، حضرت شيخ مجتبي قزويني خراساني، نقل مي کنيم: وي مي گويد:

مطابق قواعد فلسفه و حکمت، هر طبيعتي که در عالم موجود شود، و قابل زياده و نقض باشد، به مقتضاي اينکه طبيعت، کمال اقصاي خود را طالب است، بايد فرد کامل از آن، موجود گردد. براين قاعده، مسائل فلسفي چندي پي ريزي شده، که از آنجمله است وجود فرد کامل در بشر، که از چنين فردي



[ صفحه 205]



به «نبي» يا «حکيم» تعبير شده است. مطابق اين قانونِ مُبَرهَنِ فلسفي، مزاج و استعداد عمر و زندگي، در بشر، مراتبي دارد. و زندگي هزار سال يا دو هزار سال، يقيناً اقصي مراتب امکان زندگي نيست، بلکه بيش از اينها هم امکان دارد.

قطع نظر از اين قانون، طول عمر بعضي، خلاف طبيعت نيست، زيرا واضح است که زندگاني هر فرد بستگي دارد به صحت قواي مزاجي او، هر مقدار مزاج صحيح و قويتر باشد، مقتضي بقا بيشتر خواهد بود. و توليد مزاج قوي در انسان و صحت آن به واسطه موجوداتي از قبيل نور، آب، هوا، خاک، اغذيه، ادويه و غير اينهاست، و بقا و صلاح مزاج، در هر آني، محتاج به بدَلِ ما يتَحَلَّل، و حفظ اعتدال است. پس چه مانعي دارد اگر کسي در قواي روحي و علمي چنان قوي باشد که به کيفيت توليد مزاج صحيح و قوي، و حفظ آن، و خصوصيات نافع و مضر مزاج، و بدَلِ مايتَحَلَّل، علم داشته باشد، که بتواند مزاج خود را به اعتدال نگاه دارد، و به زندگاني خود بشر ادامه دهد. و امروز نيز بسياري از دانشمندان براي حصول اين مقصود، در سعي و کوشش مي باشند. [1] .