با پي گرفتن سيرمسئله«مهدي»، در آفاق گسترده شناخت، ديديم که در همه جا بر حتميتِ وجود «وليّ» تأکيد گشته، و غيبت نيز مانند حضور شناخته شده است. اين هماهنگي در آرا و نظرگاههاي گوناگون، دراين باره- از تفسير و حديث تا فلسفه و کلام- يکي به اين دليل است که «اصل غيبت»، جزء سنتهاي الهي است. در روزگاران کهن نيز چنين بوده است، که گاه پيامبري، ازميانِ قوم خود، بيرون مي رفته است، و از امت کناره گيري مي کرده، و آنان را به حال خويش وامي گذاشته است.

در اينجا، درباره سه مسئله، سخن مي گوييم: يکي، آزمايشِ بزرگ در عصر غيبت کبري؛ ديگري، نقش و تأثير غيبت صغري در غيبت کبري؛ سوم، وضعيتهاي پنجگانه حضور و غيبت.