متکلّمان و متخصصان علوم اعتقادي نيز، وجود«مهدي» را مُستَنَد شناخته اند، و در کتابهاي علم کلام و عقايد، [1] دراين باره، به بحثهايي چند



[ صفحه 159]



پرداخته اند، از جمله، تفسير غيبت، فوايد وجود امام در حال غيبت، صحّـتِ طول عمر، و...

متکلّمان و علماي بزرگ عقايد، مسئله مهدويت را، در ارتباط با «قاعده لُطف الهي»- که در«علم کلام» معروف است- تفسير کرده اند، و ضرورت وجود امام را با اين قاعده به ثبوت رسانيده اند. در اين مقام فيلسوف معروف و متکلم بزرگ جهانِ اسلام، خواجه نصيرُ الدّين طوسي، چنين مي گويد:

اِنحِصارُ اللُّطفِ فيهِ معلومٌ لِلعُقَلاء، وَ وُجودُهُ لُطْفٌ، وَ تَصَرُّفُهُ لُطْفٌ آخَر، وعَدَمُهُ مِنّا. [2] .

- در نزد خردمندان روشن است که لطف الهي(پس از فرستادنِ پيامبر)، منحصر است در تعيين امام(تا مردمان، بي راهبر و مربّي و معلّم نمانند، و کتاب و سُنَّت، شارحي لايق و مطمئن داشته باشد، و واسطه فيض قطع نگردد)، و وجود امام- به خودي خود- لطف است از سوي خداوند. [3] و تصرف او در امور(و حضور اجتماعي او، و تشکيل حکومت اسلامي و نشر تربيت قرآني به وسيله او) لطفي ديگر است. و غيبت او، مربوط به خود ماست.

در اين بخش، که به نظريات علماي عقايد توجه داريم، فشرده اي از گفتار دو دانشمند را نيز مي آوريم: مؤلف «کفايةُ المٌوَحِّدين»، و مؤلف «بيانُ الفُرقان». ياد شدگان، دراين مقوله گفتاري دارند، که خلاصه آن اين است:

چون مهدي- عليه السَّلام- آخرين خليفه و حُجَّت خدايي است، لازم بود که خود را از گزند حوادث و دستهايي که او را مي جستند تا از ميان ببرند، مصون بدارد، و در کَنَفِ غيبت الهي مستور کرد. و چون موقعيت امام، به منزله موقعيتِ پيامبر است پس از تبليغ(يعني: احکام تبليغ شده



[ صفحه 160]



است)، پس با پنهان بودن او، مردم- اگر چه از ديدارش محرومند- عبث رها نخواهند شد، بلکه بايد به احکامي که در دست است عمل کنند. البته اگر روزي، تمام نواميس دين ضايع گشت، آناً ظهور خواهد کرد. [4] .

در کتابهاي عقايد، به دليل قطعي بودن مسئله «مهدي» بر اساس اسلام و مدارک اسلامي، و احاديث فراوان نبوي، اعتقاد به اين مسئله را جزء ضروريات اسلام شمرده اند. و منکر آن را، منکر ضروري دانسته اند. [5] .