چنانکه از روايات و اخبار استفاده مي گردد، امتحان و آزمايش به وسيله غيبت امام (عليه السلام) به چند جهت از شديدترين امتحان ها است:

جهت اول: اين که، از رواياتي استفاده مي شود که مؤمنين و افرادي که در زمان غيبت آن حضرت به سر مي برند از حيث درجه و مقام بر کساني که در زمان حضور پيامبر و ساير ائمه (عليهم السلام) بودند برتري دارند. لازمه اين برتري و موقعيّت، شدّت و سختي امتحان آنها است که به واسطه طولاني شدن غيبت امام و حجت خدا، متوجه آنان مي شود؛ لکن آنان ذرّه اي شکّ و ترديد به خودشان راه نمي دهند و با اخلاص کامل بر اعتقاد به امامت آن حضرت ثابت و استوار مي مانند.

چنانکه حضرت علي (عليه السلام) از پيامبر نقل مي کنند که خطاب به وي فرمود:

«يا عليّ، واعلم أنّ أعجب الناس إيماناً و أعظمهم يقيناً قوم يکونون في آخرالزمان لم يلحقوا النبيّ وحجبتهم الحجّة، فآمنوا بسواد علي بياض». [1] .

«اي علي! بدان که عجيب ترين افراد از جهت ايمان و بزرگيِ يقين، قومي هستند که در آخر الزمان به سر مي برند. زيرا آنان، در عين حال که پيامبر را ملاقات نکرده اند و امام و حجت خدا نيز از آن ها محجوب و غايب است، به وسيله سياهي ها و خطوطي که در کاغذها مانده است، ايمان آورده اند».

در روايت ديگري ابن عباس از پيامبر اکرم نقل مي کند که آن حضرت فرمودند:

«علي بن ابي طالب (عليه السلام) امام و جانشين من بر امت من است. از فرزندان علي است همان قائم منتظري که زمين را از قسط و عدل پر مي کند همان طوري که از جور و ستم پر شده باشد».

آنگاه حضرت فرمودند:

«والّذي بعثني بالحقّ بشيراً انّ الثابتين علي القول به في زمان غيبته لأعزّ من الکبريت الأحمر».

«سوگند به خدايي که مرا به حق مبعوث داشت و بشارت دهنده قرار داد، کساني که در زمان غيبت آن حجت خدا بر قول و اعتقاد به امامت وي ثابت بمانند از طلاي سرخ ـ يا ياقوت سرخ ـ کمياب ترند!»

جابر بن عبد اللّه انصاري بلند شد و عرض کرد: «آيا براي قائم (عليه السلام) غيبتي است؟»

حضرت فرمود:

«آري، به خدا سوگند! «وَلُِيمَحّصَ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَمْحَقَ الْکافِرِينَ» [2] ؛ تا خداوند بندگان با ايمان را خالص گرداند و امتحان کند و کافران را نيست و نابودگرداند». [3] .