بايد در نظر داشت که در عالم آفرينش از مجرّدات و مادّيات و انواع و افراد آنها مخلوقات استثنائي [1] و منفردي وجود دارد که بين آنها و موجوداتي که با آنها در يک رشته و تحت يک نوع يا فصل مي باشند فاصله و تفاوت بسيار ديده مي شود و چون اُنس ما با همان موجودات يک نواخت و کم تفاوت است، در نظر ما وجود اين افراد آن هم در صورتي که فاصله و تفاوت زياد باشد استثناء و شگفت انگيز است.

خواه اين فاصله و استثناء از جهت طول يا عرض يا حجم يا وزن يا خصوصيات معنوي و روحي و جهات ديگر باشد و خواه بر ما علّت آن استثناء معلوم باشد و آن را تحت يک قانون از قوانين ظاهري يا خفي بشناسيم يا علّت آن بر ما معلوم نباشد.

از کرات آسمان و ستارگان گرفته تا ذرّه و اتم، هر کجا برويم يک عده استثنائاتي مي بينيم، يعني موجوداتي را مي بينيم که نسبت به موجودات ديگر از نوع خود واجد يک خصوصيّت استثنائي و جالب مي باشند.

[1] البته غرض از تعبير استثنائي و منفرد در اينجا اين نيست که استثناء بر اساس قاعده و قانوني نيست و مثل استثنائات عرف ما تبعيض بي جهت و بي مصلحت باشد، بلکه اين استثنائات نيز طبق نواميس خاصه و سنن الهي ظاهر مي شود و اطلاق استثناء بر اينگونه پديده ها از جهت اين است که به حسب معتاد و سابقعه و اطلاعات ما به ندرت ديده مي شوند. از نظر ما ظهور فلان ستاره يا حادثه جوّي يک امر استثنائي و بي سابقه است اما از نظر کسي که به اوضاع و احوال و حرکات ستارگان و منظومه ها عالم است يک امر با سابقه است که مکرّر در دوران صدها هزار سال جهان روي داده است.