در اين فصل براي پي بردن به علل و زمينه هاي «غيبت» و دست يافتن به تحليلي جامع و صحيح، مروري داشتيم به وضعيت سياسي - اجتماعي و فکري عصر «عباسيان دوم»، و دروه مرکزيت «سامرا» در آستانه غيبت امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف)، آنچه از «وضعيت سياسي» و ويژگي هاي آن در دوره برشمرديم، عبارت بود از:

1- انتقال مرکز خلافت از «بغداد» به «سامرا».

2- نفوذ و تسلط ترکان.

3- عزل و نصب هاي پي در پي.

4- نفوذ زنان در دستگاه خلافت.

5- ستمگري وزرا و امرا.

6- فتنه ها و آشوب هاي داخلي.

7- قدرت يافتن و خودمختاري مناطق تحت نفوذ.

9- تغيير ماهيت و اهداف فتوحات.

در «وضعيت اجتماعي»، اشاره اي داشتيم به دو قطبي شدن جامعه و تقسيم آن به لحاظ مالي و اقتصادي، به دو قشر محروم و برخوردار، از اين رو، مقايسه اي داشتيم بين زندگي خلفا، وزرا، امرا، جشن ها، عياشي ها و ريخت و پاش هاي بي حد و حصر و افسانه اي آنان با فقر و تهيدستي و سيه روزي توده مردم.

در «وضعيت فکري» مروري داشتيم به مهم ترين ويژگي اين دوره که همان چرخش فکري آشکار «متوکل» از «اعتزال» به «اهل حديث» و سرکوبي «معتزله» و قدرت بخشيدن به «اهل سنت» و جماعت بود. از علل و انگيزه هاي آن نيز گفت و گويي داشتيم.