اندلس
بدون شک، وضع «اندلس» از روشن ترين مصاديق جريان نامبرده است. «اندلس» نه تنها در اين دوره، تحت نظر «عبد الرحمن بن الحکم اموي» (206-238 ه/ 852-886 م) از جهت خلافت، مستقل بود که قبل و بعد از آن هم مستقل بود [1] و فقط «عبد الرحمن اول» مشهور به «الداخل» مدتي، حدود بيست ماه [2] اسم خليفه عباسي را در خطبه هاي خود مي آورد، اما در همان موقع هم کاملا مستقل بود و خلفاي عباسي در آنجا نفوذي نداشتند. [3] .
پاورقي
[1] ر.ک: تاريخ الاسلام، دکتر حسن ابراهيم حسن، ج 2، ص 229-242؛ تاريخ اندلس، ترجمه دکتر عبدالمحمد آيتي، ج 1، ص 272؛ الکامل ج 7، ص 69-70.
[2] مورخين در مقدار اين مدت اختلاف دارند برخي ها معتقدند: تا دوره «عبدالرحمن الناصر» به نام خلفاي عباسي خطبه خوانده مي شد، اما عبدالرحمن الناصر خود را خليفه خواند و به نام خود خطبه خواند و برخي ديگر که شامل بيشتر مورخين است، قائلند به اين که «عبد الرحمن داخل» مدت 20 ماه به نام خليفه عباسي و سپس به تحريک بعضي ها به نام خود خطبه خواند. (ر.ک: عبدالرحمن الداخل في الاندلس و سياسة الخارجية و الداخلية، ابراهيم ياسر خضير الدواي، ص 156-157).
[3] همان.