ضعف دستگاه خلافت - به خاطر عياشي و حيف و ميل کردن بيت المال و تسلط ترک ها - از يک طرف، و فشار و ظلم به توده مردم، از طرف ديگر، باعث بر پا شدن آشوب ها و قيام هايي در اين دوره شد. اين شورش ها و نهضت ها در حقيقت نتيجه طبيعي آن ضعف و ظلم بود.

اين حرکت ها برخي فتنه و بدون ريشه بودند، و رهبري آنها در دست عده اي از اشرار بود؛ همچون فتنه «خوارج» و شورش «صاحب زنج»، برخي ديگر جنبش هايي بودند در برابر ظلم خلفا و يا فرياد اعتراض به استيلاي ترکان، و دسته آخر قيام هايي بودند اصيل و با پشتوانه، که به طرفداري از «رضاي آل محمد» (صلوات الله عليهم) به پا مي شد که به «قيام هاي علويان» مشهورند؛ اين قيام ها خود نيز به لحاظ بينش ‍ گروندگان آنها و يا خلوص رهبران، آن، داراي تقسيماتي هستند که در جاي ديگر بايد گفت و گو شود، اما همه آنها به وسيله علوياني سلحشور و حق طلب اقامه مي شد که صفحات تاريخ مشحون از رشادت هاي آنان است. در ادامه به بررسي اين هر سه خواهيم پرداخت.

در اين دوره، فتنه ها و آشوب هاي متعددي به وقوع پيوست که به تعدادي از آنها مرور خواهيم کرد.